Дорога к храму Леонида Нестюка

Снег… Як і для многіх з нас, успаміны пра дзяцінства ў Леаніда Пятровіча Несцюка, пробашча Гервяцкага касцёла Святой Тройцы, звязаны з мірыядамі яго крышталікаў: ах, якімі высачэннымі праз нашы здзіўленыя вочкі падаваліся снежныя гурбы!

– Не падаваліся, – не згаджаецца ксёндз Леанід. – А менавіта такімі і былі. Прынамсі, у маім дзяцінстве, якое  прайшло ў Казахстане – у пасёлку Паўночна-заходні, што ў 50-ці кіламетрах ад Караганды. Снегу там выпадала столькі, што з-пад яго не бачна было дамоў – тырчэлі адны коміны. Людзі пракопвалі ў снезе тунэлі  і па іх перамяшчаліся – да хлява, у якім утрымлівалася жывёла, да калодзежа, да цэнтральнай дарогі… А якое раздолле для дзіцячых гульняў і фантазій даваў снег нам, малышні! Дадому вярталіся “жалезнымі дрывасекамі” – ад замёрзшай мокрай вопраткі не гнуліся ні рукі, ні ногі. Хоць быў і адмоўны бок снежных зім –  часам звычайны шлях да пасялковай школы перарастаў у сапраўднае выпрабаванне.

Нарадзіўся Леанід Пятровіч не ў Казахстане – у Валагодскай вобласці, менавіта туды ў пошуках прыстанішча і падалей ад гневу родных прыехалі ў свой час маладажоны Пётр і Браніслава Несцюкі. Не, сям’я Пятра Лук’янавіча нічога супраць яго абранніцы не мела, затое бацькі Браніславы Аўгустынаўны падобны “мезальянс” прыняць не маглі – наадрэз адмовіліся даць блаславенне дачцы: “Гэта ж падумаць: літоўка, а  замуж сабралася за беларуса!..”

Каханне ўсё ж перамагло – маладыя сабраліся і паехалі туды, дзе патрабаваліся рабочыя рукі.
– Праз некалькі гадоў бабуля прыняла выбар сваёй дачкі, – расказвае Леанід Пятровіч. – Тым больш, што, насуперак яе сумным прагнозам, шлюб аказаўся ўдалым – тата і мама кахалі адзін аднаго ўсё жыццё. Настолькі, што калі ў 2002 годзе таты не стала, мама правалілася ў глыбокую дэпрэсію, “выцягнуць” з якой да канца нам яе так і не ўдалося.
У 1969 годзе – Леанід якраз закончыў восем класаў – бабуля стала прасіць іх вярнуцца на радзіму. Бацькі параіліся – і пачалі збіраць пажыткі.
…Сям’я Несцюкоў стала жыць у Варэнскім раёне, але, паколькі нідзе паблізу не было рускамоўнай школы, Леаніду, каб працягнуць адукацыю, давялося ехаць у Вільнюс. Кватараваць стаў у дзядзькі, брата маці.
– У школе мяне сустрэлі нармальна – прынамсі, ніякіх канфліктых сітуацый я не памятаю, – гаворыць Леанід Пятровіч. – Тут, думаю, спрацавала асаблівасць майго характару: я вельмі лёгка ўліваюся ў любы калектыў. І потым, гэта быў дзявяты клас – рабяты ўжо ўсур’ёз задумваліся аб выбары будучай прафесіі, рыхтаваліся да паступлення. Маім аднакласнікам было не да дурных жартаў – яны займаліся справай.
Пасля заканчэння школы Леанід уладкаваўся ў Вільнюскі навукова-даследчы інстытут цеплаізаляцыі.
– Праца мне вельмі падабалася, – смеючыся, расказвае ён. – У мае абавязкі ўваходзіла падпісанне актаў прыёмкі абсталявання, вырабленага ў майстэрнях інстытута. Як правіла, на чарговае месца здзелкі мяне адпраўлялі загадзя,  і пакуль абсталяванне ўстанаўлівалася і апрабоўвалася, я мог тыднямі адпачываць за, так бы мовіць, казённы кошт. Ну як можна было не любіць такую работу?!
У жыцці, асабліва ў пачатку яго даросласці, здараюцца перыяды, калі кожную новую раніцу ты сустракаеш з шчаслівай усмешкай; калі ўсе людзі навокал – мілыя, спагадлівыя, добрыя; калі гармонію ты здольны знайсці нават у відавочным абсурдзе. Сутнасць гэтага перыяду апрыёры ідэалізаваная, а назва  вельмі канкрэтная – першае каханне…
Ох, якім чыстым, прыгожым, усёпаглынальным і засцяшчым вочы яно бывае! Асабліва ўзаемнае. Менавіта такое, якое здарылася ў нядаўняга шкаляра Леаніда. Здарылася – і ўся неабсяжнасць Сусвету для яго  ўмясцілася ў вачах каханай дзяўчыны. І, канешне ж, іх каханне было асаблівым – вечным. А разлучыць магла толькі смерць…
Разлучыў ваенкамат. Вядома ж, на час. І хоць без горкіх дзявочых слёз не абышлося, яны абодва былі ўпэўнены: іх пачуццё вецер разлукі пагасіць не ў стане. І за два гады іх каханне толькі ўзмоцніцца. Марфлот? Ну, значыць, за тры…

Камсорг карабля

1974 - 77 гг. Ваенна-марскія сілы Украіны, горад Севастопаль.
На малы ракетны карабель “Віхор” пасля сямімесячнай “вучэбкі” Леанід патрапіў ужо ў якасці радыётэлеграфіста. І літаральна назаўтра яго накіравалі на камбуз – падаваць на сталы чыгункі з кашамі ды супамі. Белы каўпак, стэрыльны фартух…
– Эй, ты, Беласнежка, – раздаўся раптам грубы воклік яўнага “дзеда”, – што за “парашу” ты нам прынёс?
– Што далі, тое і прынёс, – паціснуў плячыма матрос Нясцюк. І паставіўшы чыгунок на стол, накіраваўся за чарговым.
…Пушчаная ўмелай рукой талерка  прасвістала літаральна ў сантыметры ад яго вуха, ударылася з лёту аб сцяну і  пырснула ва ўсе бакі дзясяткамі дробных аскепкаў. Леанід азірнуўся, зразумеў, чыіх рук гэта справа. І, на хаду сарваўшы каўпак і фартух, скамячыў іх і кінуў крыўдзіцелю проста ў твар –“Жары!” Потым крута развярнуўся і пайшоў у радыёрубку…
Можна толькі здагадвацца, якія думкі віравалі ў ягонай галаве: што будзе далей? “Разнос” ад камандзіра? Гаўптвахта? Спісанне на бераг? Помста “дзядоў”?..
…Камандзір аддзялення сказаў яму ўсяго адну фразу: “Больш на камбуз ты не пойдзеш”. А стараслужачыя не толькі не сталі зводзіць рахункі – сталі паважаць. Ды і ўсе астатнія хутка прыкмецілі: матрос Нясцюк не церпіць несправядлівасці і заўсёды гатовы заступіцца за слабейшага.
Недзе праз два-тры месяцы Леанід стаў камсоргам карабля.
І ўжо на гэтым жыццёвым адрэзку праявілася яго здольнасць слухаць і суперажываць – матросы часта спынялі камсорга, каб пагаварыць. Прычым, як правіла, на нейкія “вечныя” тэмы.
…А на трэці год службы прыйшло пісьмо ад каханай: “Прабач, выходжу замуж…” Як высветлілася, за яго лепшага сябра, служыць з якім яны пайшлі адначасова. Вось толькі Леанід трапіў у марфлот, а сябар – у звычайныя войскі…
Тое “прабач” ад каханай перавярнула жыццё Леаніда. Прымусіла задумацца над непрывычнымі для маладога чалавека паняццямі. У пошуках адпаведнай літаратуры ён нават “пералапаціў” карабельную бібліятэку… Што такое здрада? Ці ёсць наогул у свеце пастаянства?
– Гэтае каханне было адзіным у маім жыцці, – прызнаецца сённяшні Леанід Пятровіч. – Новага я ніколі больш сабе не дазволіў.

Семінарыст

Да рэлігіі ён быў прывучаны з маленства – бацькі, хоць і жылі далёка ад радзімы, веры сваёй не выракліся – на сцяне іх казахскага дома заўсёды вісеў абраз “Сэрца Пана Езуса”, у шафе стаяў крыжык, і ўсе рэлігійныя святы адзначаліся традыцыйна. Вера і рэлігійныя традыцыі старанна захоўваліся ў многіх дамах Паўночна-заходняга, у якіх жылі сем’і ссыльных немцаў і літоўцаў.

Бабуля Марыяна, да якой Несцюкі пераехалі пазней, была наогул вельмі рэлігійным чалавекам – у яе руках амаль пастаянна былі або ружанчык, або малітоўнік. Але выбар Леаніда вызначыла ўсё ж не яна…
Аднойчы (будзем думаць, цалкам выпадкова) хлопец трапіў у Каўнаскую семінарыю, адзіную на тэрыторыі СССР вышэйшую ўстанову, у якой рыхтавалі каталіцкіх святароў. Леанід хадзіў па яе калідорах, заглядваў у аўдыторыі, у капліцу – і амаль фізічна адчуваў, як недзе ўнутры, у глыбінях душы спее пэўнае рашэнне…
Ён не прызнаўся нікому, што падаў дакументы ў семінарыю – а раптам не прымуць?.. Сказаў пра гэта толькі пасля таго, як адкрыў канверт з выклікам на заняткі. Бацька ў адказ паціснуў плячыма. Маўляў, сваім жыццём ты маеш права распараджацца сам. А маці… Маці, канешне ж, заплакала…
Рукапаложаны ён быў 22 мая 1982 года.

Святар

– Пры выбары жыццёвай дарогі мной кіравала не толькі любоў да Бога, – гаворыць Леанід Пятровіч. – Любоў да яго стварэнняў – людзей, таксама жыла ўва мне і патрабавала свайго практычнага ўвасаблення. З юнацкім максімалізмам мне хацелася прысвяціць сваё жыццё – як бы гэта выказацца дакладней? – паляпшэнню людзей. Ні больш-ні менш! Я верыў, што дастаткова паказаць людзям шлях да Бога – і яны стануць іншымі: знікне варожасць, скончацца войны, не стане здрады. Навошта гэта ўсё, калі можна жыць выключна любоўю – да Бога і адзін да аднаго?! Мне і сёння блізкія  тыя мае ідэі, а тады… Хоць усведамленне іх утапічнасці аднойчы мяне ўсё ж дагнала. Псіхолагі сцвярджаюць, што асновы характару чалавека закладваюцца ў першыя чатыры гады яго жыцця, і спробы ўнесці кардынальныя змены ў дарослым стане найчасцей застаюцца безвыніковымі. Напэўна, гэта так. Хоць надзея застаецца заўсёды.

– Ведаеце, – крыху памаўчаўшы, шчыра прызнаецца ксёндз. – Я не асабліва люблю даваць шлюбы. Бачыш шчаслівыя вочы дваіх закаханых, слухаеш словы іх клятвы… А недзе ў падсвядомасці ўсплывае статыстыка  разводаў. Ну чаму чалавек не можа быць шчаслівым назаўжды? Чаму нярэдка ўжо праз некалькі месяцаў у вачах, якія  нядаўна літаральна праменіліся любоўю, нараджаецца нянавісць?

– А споведзь… Я не пра тую “абавязковую”, на якую большасць людзей рашаецца напярэдадні вялікіх рэлігійных свят – стаяць у доўгіх чэргах, каб “адбарабаніць” звычайны “набор” грахоў – а на большае ў стомленых святароў няма ні сіл, ні часу… Я пра сапраўдную споведзь – не дзеля “птушачкі”. Ведаеце, бывае слухаеш гэты самы “набор” на працягу добрай гадзіны – нават у сон пачынае хіліць. І раптам – як электрычны разрад – крык чыейсьці душы! Чалавек прынёс да спавядніцы ўвесь свой боль і даверыў яго табе. І ты не маеш духоўнага права адмахнуцца ад яго, не пачуць. Ці пачуць у паўвуха… Часам быць святаром невыносна цяжка…
– Кожны з нас нясе свой крыж. І баяцца яго не трэба – Бог кладзе на нашы плечы  роўна столькі, колькі мы ў стане панесці, не больш. Іншая справа, што многія з нас самі абцяжарваюць сваю ношу. Вось, да прыкладу, нашы старыя людзі… Жанчыне пад 80 гадоў, а цэлы дзень крукам стаіць у агародзе. “Вы б, – кажу, – у санаторый лепш з’ездзілі, адпачылі б, падлячыліся”. “Няма як, паважаны пробашч, – адказвае. – Трэба дзецям дапамагаць”. А дзецям – ужо за 50 пераваліла… Балюча глядзець на такіх “зазамбіраваных” жыццём…
– Няма людзей абсалютна ўдачлівых – жыццё знаходзіць магчымасць ударыць кожнага з нас. Але адны  не зацыкліваюцца на пакутах: перажыў і, зрабіўшы неабходныя вынікі, пайшоў далей. А другія з любой дробязі гатовы зрабіць трагедыю і дэманстраваць яе кожнаму стрэчнаму…
– Як гэта ні парадаксальна гучыць, мне падабаюцца пахаванні. Гляджу на спрацаваныя рукі старога чалавека, якія ляжаць без справы, можа, упершыню ў жыцці, і разумею: іх гаспадар адбыў сваё “чысцілішча” тут, на зямлі, і сёння ён трапіў у неба. Грахі? Хто з нас іх не мае! Але кожны грэх можна адмаліць. Акрамя самагубства, напэўна…
– Да Бога можна звяртацца з просьбамі. Прасі, што хочаш – Ён пачуе. Але памятай, што можаш разлічваць роўна на столькі, колькі ты сам гатовы аддаць іншым…

Ад Дзевянішак – да Гервят

Першай парафіяй для ксяндза Несцюка стала Дзевянішская, дзе ён працаваў вікарыем. Потым былі Эйшышкі і нарэшце – ужо ў якасці пробашча – Іўе.

Праз пэўны час ксёндз Леанід атрымаў ліст, у якім паведамлялася аб пераводзе яго ў Гервяцкую парафію, дзе частку набажэнстваў яму прадпісваецца весці на літоўскай мове.

На літоўскай? За 12 гадоў ён паспеў прызабыць мову. Тым больш, што вывучыў яе толькі ў семінарыі. Але няма бязвыходных становішчаў. Пробашч узяў адпачынак і накіраваўся ў літоўскамоўныя Калеснікі – падмяніць ксяндза на два тыдні.
– Думалася: аднаўлю памяць, папрактыкуюся ў мове, – усміхаецца Леанід Пятровіч. – І так склалася, што за два тыдні не выпала правесці ніводнай імшы на літоўскай мове – так і паехаў у Гервяты з неадноўленай мовай.
Ён лічыць сябе прагматыкам. Не дае волі свайму ўяўленню. Прынамсі, у Гервяты ехаў без аніякіх эмоцый – чарговае месца працы. А ўбачыў храм – і адразу ў яго ўлюбіўся. І ўсяго сябе аддаў яго велічнай прыгажосці. І зрабіў столькі, што для простага пераліку давялося б заняць палову газетнай старонкі: перакрыў дах, прычым аўтэнтычнай чарапіцай чэшскай вытворчасці, поўнасцю аднавіў знешні выгляд касцёла, правёў унутраны капітальны рамонт, устанавіў каваныя вароты філіграннай работы, адрэстаўрыраваў шэсць старых абразоў, простае шкло правага рада вокнаў замяніў на каляровую мазаіку – et cetera, et cetera, et cetera…
А яшчэ разбіў вакол храма цуда-сад, у якім жывуць сотні дрэў і тысячы кветак.
Зроблена столькі, што хапіла б на некалькі жыццяў. А планаў на будучыню – яшчэ больш. І энтузіязму – таксама.
Але ад слоў пахвалы ксёндз Нясцюк рашуча адмахнуўся: маўляў, не дзеля славы робіцца. Загаварыў пра іншае, пра тое, што непакоіць не менш, чым выгляд касцёла:

– 16 гадоў назад у Гервяцкай парафіі налічвалася 3200 вернікаў. Сёння – толькі 1600, з якіх большасць – людзі пажылога ўзросту, па 80 гадоў і нават старэй. Колькі яны яшчэ пажывуць? Зіму? Дзве? Сёлета ў парафіі адбылося 52 пахаванні. Гэта  менш сярэдняга паказчыка – былі гады, калі памірала па 70 чалавек… І ўсё роўна не магу не думаць пра будучыню парафіі… Што трэба рабіць, каб моладзь не збягала ў горад? Напэўна, ствараць новыя працоўныя месцы, павышаць заработную плату, ствараць умовы для жыцця на гарадскім узроўні.

А мова? Яна перастала быць праблемай. Процістаянне паміж літоўцамі і палякамі знікла само сабой. І тыя самыя бабулькі, якія яшчэ некалькі гадоў “ваявалі” за сваю мову, сёння падыходзяць да святара са словамі: “Можа, і не трэба, ойчанька, нам дзве імшы – хопіць адной. І якая розніца, на якой яна будзе мове?! На якой бы мове ні гучалі малітвы, Бог выслухае іх аднолькава”. І гэтыя словы для святара – як бальзам на душу. Значыць, не толькі прыгажосць прынёс ён у храм…

--------------------
Ганна ЧАКУР.