Жыццё Астравеччыны ў 1947 годзе (абноўлена)
09:27 / 16.08.2019
Што змянілася ў газеце
З 16 снежня 1947 года Мікалай Беркутаў, які быў намеснікам адказнага рэдактара і працяглы час выконваў яго абавязкі, стаў адказным рэдактарам.
Цяжка сказаць, наколькі гэта ўзаемазвязана, але неўзабаве «Сталінская праўда» змяніла фармат: з 27 студзеня стала выходзіць на дзвюх старонках фармату А3 (такі, як сёння). Да гэтага, нагадаю, «раёнка» выходзіла спачатку на дзвюх, а потым на чатырох старонках фарматам А4.
А 25 мая адбылася яшчэ адна кардынальная змена: раённая газета стала выходзіць на беларускай мове. І хоць сённяшні прыдзірлівы чытач знойдзе ў тых нумарах шмат памылак, русізмаў, дыялектызмаў – важны сам факт, які зрабіў вялікі ўплыў на далейшую гісторыю газеты!
Пры засіллі паведамленняў інфармацыйных агенцтваў газета ўсё ж была даволі цікавай. У ёй змяшчалася шмат крытыкі, прычым вельмі смелай і рэзкай – пра гэта мы раскажам у наступным матэрыяле. З’явіліся першыя спробы нарысаў і фельетонаў – і належалі яны ў асноўным пяру адказнага рэдактара Беркутава. Як ні стараўся схавацца Мікалай Сяргеевіч за рознымі псеўданімамі, яго стыль бачны. Таленавіты быў журналіст і пісьменнік!
Змянілася і вёрстка, і памер шрыфту – ён стаў большым. Але галоўнае, безумоўна ж, – пра каго і пра што пісала раённая газета.
Выбары ў Вярхоўны Савет БССР
Галоўнай палітычнай падзеяй пачатку 1947 года былі выбары ў Вярхоўны Савет БССР.
Увогуле, выбары – а адбываліся яны амаль кожны год – праходзілі па адладжанай схеме: увосень, калі заканчваліся сельскагаспадарчыя работы, пачыналася перадвыбарная кампанія, якая доўжылася цэлую зіму, а дзе-небудзь у лютым ці ў сакавіку 99,9% выбаршчыкаў – чамусьці гэтая лічба найчасцей фігуравала ў справаздачах аб выбарах – аддавалі свае галасы за «кандыдатаў блока камуністаў і беспартыйных». І затым зноў з пачуццём выкананага абавязку – у поле!
Тагачасныя выбары ў прататып сучаснага беларускага парламенту адрозніваліся найперш тым, што ў невялікім Астравецкім раёне (завілейская зона яшчэ не ўваходзіла ў яго склад) было створана дзве выбарчыя акругі: Астравецкая №288, па якой кандыдатам у дэпутаты быў вылучаны Вікенцій Падаліс, начальнік зямельнага аддзела (які з’яўляўся і дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР першага склікання ў 1940 годзе), і Варнянская №287. Кандыдатам па гэтай акрузе вылучылі Меланню Сянюць, жыхарку вёскі Сыманэлі.
Вікенцій Падаліс
Цікава даведацца біяграфію першых дэпутатаў ад Астравеччыны. Вікенцій Іосіфавіч Падаліс нарадзіўся ў 1899 годзе ў Астраўцы. Адукацыя ніжэйшая (цікава было б даведацца: гэта якая? – Н.Р.), член ВКП(б) з 1943 года. Да 1939 года працаваў на цагельным заводзе, пасля ўз’яднання Беларусі быў старшынёй Астравецкага сельскага Савета, затым – загадчыкам дарожнага аддзела (яго імя ўзгадваецца ў №2 ад 3 чэрвеня 1941 года даваеннай раённай газеты «Большэвіцкі арганізатар» – Н.Р.). Калі пачалася вайна, быў прызваны ў Савецкую армію, ваяваў да лютага 1942 года. Потым быў звольнены з арміі па стане здароўя. Працаваў у Саратаўскай вобласці брыгадзірам у калгасе. У 1944 годзе партыя яго накіравала на работу ў заходнія раёны Беларусі, канкрэтна – у родны Астравецкі раён. Быў загадчыкам аддзела сацыяльнага забеспячэння райвыканкама (адукацыя – ніжэйшая! – Н.Р. ), з кастрычніка – загадчык райземаддзела (папярэднік сённяшняга ўпраўлення сельскай гаспадаркі).
А Мелання Мацвееўна Сянюць нарадзілася ў 1904 годзе ў вёсцы Новы Куранец Вілейскага раёна. У 1928 годзе выйшла замуж за селяніна з вёскі Сыманэлі, «дзе жыве да гэтага часу і працуе на сваёй сельскай гаспадарцы». (Заўважце: кандыдатам у дэпутаты Вярхоўнага Савета вылучылі аднаасобніцу! – Н.Р.). Яшчэ ў 1940 годзе Меланню Сянюць абралі дэпутатам Варонскага сельсавета, а пасля вызвалення прызначылі намеснікам старшыні сельсавета.
Мелання Сянюць
Гэтыя выбары ўвойдуць у гісторыю раёна і газеты тым, што ўпершыню на яе старонках з’явіліся здымкі не з фотахронікі ТАСС і БелТА, а мясцовых людзей. Як яны рыхтаваліся да друку, можна толькі здагадвацца: хутчэй за ўсё, сталічныя ці абласныя фатографы знялі кандыдатаў у дэпутаты, затым у горадзе з фатаграфій зрабілі клішэ – падобнае абсталяванне з’явілася ў раённай друкарні нашмат пазней. Але дзякуючы гэтаму сёння можна ўбачыць партрэты дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР (думаю, ніхто не сумняваецца, што кандыдаты пасля выбараў 12 лютага сталі дэпутатамі. – Н.Р.).
Дарэчы, ужо ў жніўні з аднаго з артыкулаў пра хлебаздачу можна даведацца, што Мелання Сянюць з’яўляецца ўжо старшынёй Варонскага сельскага Савета.
Няўжо ў раёне не засталося нікога, хто ведаў – асабіста ці па расповедах бацькоў ці дзядоў Вікенція Падаліса і Меланню Сянюць і мог бы расказаць пра іх? Адгукніцеся!
А ўжо восенню 1947 года пачалася чарговая перадвыбарная кампанія – у мясцовыя Саветы дэпутатаў. Але пра яе мы раскажам, аналізуючы газету за 1948 год.
Адмена смяротнага пакарання і картак
Ці многія ведаюць-памятаюць, што ў пасляваенныя гады ў Савецкім Саюзе было адменена смяротнае пакаранне? Прызнаюся шчыра: я – не.
Тым не менш, у «Сталінскай праўдзе» надрукаваны Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 26 мая 1947 года «Аб адмене пакарання смерцю».
«Гістарычная перамога совецкага народа над ворагам паказала не толькі ўзросшую магутнасць Совецкай дзяржавы, але і перш за ўсё выключную адданасць Совецкай Радзіме і Совецкому ўраду ўсяго насельніцтва Совецкага Саюза. (…) Улічваючы гэтыя абставіны і ідучы насустрач пажаданням прафесійных саюзаў рабочых і служачых і іншых аўтарытэтных арганізацый, (…), Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР пастанаўляе:
1. Адмяніць у мірны час пакаранне смерцю. (…)
2. За злачынствы, якія караюцца па дзейнічаючых законах пакараннем смерцю, прымяніць у мірны час заключэнне ў выпраленча-працоўныя лагеры тэрмінам на 25 год (…)
Забягаючы наперад, скажу, што фармальна адмена пакарання смерцю дзейнічала да 1961 года, калі быў прыняты новы Крымінальны Кодэкс, а на самой справе смяротную кару сталі прымяняць ужо праз тры гады пасля аб’яўленай адмены.
Але яшчэ больш важнай для жыхароў раёна была Пастанова Вярхоўнага Савета СССР і ЦК ВКП(б) «Аб правядзенні грашовай рэформы і адмене картак на харчовыя і прамысловыя тавары». Адначасова з адменай картак устанаўліваліся адзіныя рознічныя дзяржаўныя цэны, якія да таго ж зніжаліся на 10-12% на хлеб, муку, макароны, крупы. («Сталінская праўда» №101 ад 15 снежня 1947 г.)
Сельская гаспадарка
У 1947 годзе масавая калектывізацыя яшчэ не дайшла да Астравеччыны.
Калгасаў у раёне тады, нагадаю, было толькі тры – у Астравецкім, Варнянскім і Гервяцкім сельскіх Саветах. І насілі яны назвы адпаведна імя Сталіна, імя Варашылава і імя Молатава. Перадавым лічыўся сталінскі – па выніках веснавой сяўбы ён нават быў занесены на абласную Дошку гонару.
Што ж яны сабой уяўлялі? У №75 за 25 верасня ў артыкуле «Калгасная жывёлагадоўля на ўздыме» І. Алексяёнак расказвае, што ў калгасе імя Сталіна ёсць «4 фермы буйнай рагатай жывёлы, свіней, авечак і водаплаваючай птушкі. На малочна-таварнай ферме – 49 кароў (план перавыканалі на 2 галавы)».
Для кармлення жывёлы «…нарыхтавалі 100 тон сілосу, для чаго скарысталі батву бульбоўніка, атаву і лісце агародных культур» – не паведамляецца толькі, ці паядала жывёла такі «сілос».
Але не толькі кармы былі «экзатычнымі» – угнаенні таксама. Так, у газеце №10 за 2 лютага змешчана інфармацыя: кожны камсамолец калгаса імя Сталіна да дня выбараў абавязаўся сабраць па 2 цэнтнеры попелу і ўжо сабрана 5 цэнтнераў». А ў №44 за 5 чэрвеня ў заметцы «Здабываюць торф на ўгнаенне» І. Алексяёнак расказвае, як брыгада з 10 калгасніц уручную капае торф: «Камсамолкі Эмілія Асіпкова і Марыя Анішчанка пры норме 5 кубаметраў накопваюць па 7-8».
У №65 за 21 жніўня паведамляецца, што «калгаснікі калгаса імя Сталіна атрымалі першы аванс жыта ў колькасці 1 кілаграма за працадзень. Сем’і калгаснікаў Сташкевіча Іосіфа, Архіпенкі Данілы, Аляксеева Фамы атрымалі па 30-40 пудоў хлеба ў аванс за свае выпрацаваныя працадні».
Тым не менш, аднаасобнікі не спяшаліся запісвацца ў калгасы. Больш таго: нават зямлю, якую выдзялялі з дзяржаўнага фонду, бралі не вельмі ахвотна. Чаму – можна зразумець: уладальнікаў жывёлы і зямлі абкладалі неймавернымі падаткамі. Гэта можна зразумець з артыкула В. Буракова (ці не былы дырэктар СШ №1 Уладзімір Платонавіч Буракоў часам? – Н.Р.) «Зламаць кулацкі сабатаж», змешчаным у №65 ад 21 жніўня: «Кулак Стаціна Фларыян, хутар Зялёнка (...) утойваў 2 га сенажаці і карову ад абкладання. У мінулым годзе ён не здаў дзяржаве 579 кг харчовых культур, 30 кг мяса, 265 кг сена і рад іншых паставак. Аналагічныя факты – і кулак Браніслаў Гудойць, Сакалайці. Не разлічыўся па хлебапастаўках у колькасці 600 кг за мінулы год і не здаў 240 літраў малака, 514 кг сена».
Чым падобныя выкрывальніцтвы заканчваліся, бачна ў тым ліку і па публікацыях «Сталінскай праўды». У №66 24 жніўня ў заметцы «Сабатажнік збожжанарыхтовак жорстка пакараны» паведамляецца, што «жыхар вёскі Гаспараліна Дрэвяніцкага сельсавета Лотах Казімір злосна ўхіляецца ад дадзенага яму абвязацельства па хлебапастаўках (…) Суд прыгаварыў да пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці. Пасля адбывання пакарання кулак Лотах з пазбаўленнем выбарчых правоў ссылаецца тэрмінам на 5 гадоў у аддаленыя раёны краіны». Насталі часы, калі зямля, асноўная карміцелька селяніна, стала яго галоўнай праблемай…
Што новенькага?
Прадзіраючыся праз засілле афіцыйных матэрыялаў, стараюся знайсці на старонках «Сталінскай праўды» навіны аб тагачасным жыцці раёна. І знаходжу! Па традыцыі стыль і арфаграфія працытаваных публікацый захоўваецца – гэта таксама гісторыя.
У № 12 за 18 лютага раённая газета паведамляе, што ў райпрамкамбінаце асвоілі вытворчасць металавырабаў. Кіруе новым цэхам майстар Русецкі. «За короткий срок изготовлено более 200 молотков и бабок и приступили к изготовлению сельхозинвентаря к весеннему севу». А ў № 44 за 5 чэрвеня паведамляецца, што на лесазаводзе райпрамкамбіната майскі план выпуску гонту і распілоўкі дроў выканалі на 125 процантаў. Лепшыя піларамшчыкі – Іван Ялынскі, Савелій Зуеў, перадавы гонтарэзчык – Павел Лебедзеў.
У № 80 за 12 кастрычніка Іван Странчанка інфармуе, што будуюцца два новыя пяцікватэрныя дамы для трактарыстаў і служачых МТС: ужо ўзведзены зрубы, накрыты гонтам дах, вядуцца ўнутраныя работы.
Гэты ж аўтар у наступным нумары газеты паведамляе, што «днямі ў вёску Табарышкі Гудагайскага сельсовета праведзена трансляцыйная радыёлінія працяжэннем 2 км і ў хаты сялян устаноўлены рэпрадуктары».
«Сяляне вёскі Вялікія Яцыны Швейлянскага сельсовета метадам народнай будоўлі пабудавалі новую школу. Ужо пастаўлены зруб, закончана крыццё даха. Актыўны ўдзел у пабудове школы прыняў дэпутат вёскі Рук і настаўніца Лістападава» – гэта ўжо інфармацыя з № 55 за 13 ліпеня.
Пра тое, што пачаўся выпуск падручнікаў на беларускай мове, можна даведацца з № 45 «раёнкі» за 8 чэрвеня. «Масавымі тыражамі выйшлі ў свет беларускі буквар, і кнігі для чытання школьнікаў малодшых класаў – «Роднае слова» і «Родная краіна». Для школьнікаў старэйшых класаў упершыню выпускаюцца на беларускай мове падручнікі па псіхалогіі» (Аказваецца, у пасляваенны час у школах вывучалі псіхалогію?! Цяпер гэтая навука ўжо непатрэбна – кожны сам сабе псіхолаг... – Н.Р.)
У № 67 ад 28 жніўня паведамляецца, што «...24 жніўня ў калгасе імя Сталіна быў прадэмастраваны дакументальна-гістарычны фільм «Зоя Касмадзем’янская». На прагляд з’явілася 50 чалавек. Апрача калгаснікаў, у калгасны клуб прыйшло многа моладзі і пажылых сялян-аднаасобнікаў з акаляючых вёсак.»
Ордэн «Маці-гераіня» і Ганаровую грамату Вярхоўнага Савета СССР атрымалі Станіслава Аляксандраўна Гацэвіч з Міхалішак і Юлія Аляксандраўна Бублевіч са Швяйлян, якія нарадзілі па 10 дзяцей – пра гэта піша «Сталінская праўда» ў № 42 за 29 мая. Мнагадзетным маці дзяржава аказвала немалую грашовую дапамогу: у № 19 за 9 сакавіка паведамляецца, што Ірына Францаўна Падгайская атрымала дапамогу на дзяцей у суме 15 500 рублёў, Марыя Вікенцьеўна Завацкая з Шульніцкага сельсавета – 14 500 рублёў, а Соф’я Францаўна Ковель – 13 576 рублёў.
Дзіцячы дом
Аб тым, што ў Варнянах пасля вайны быў дзіцячы дом, даводзілася чуць ад старажылаў. У «Сталінскай праўдзе» за 1947 год знайшла пісьмовыя згадкі аб гэтым.
У № 36 за 9 мая ў матэрыяле «Шчаслівае дзяцінства» А. Алексяёнак, насуперак назве артыкула, раскаўзвае пра горкі лёс некаторых выхаванцаў дзіцячага дома: бацькі іх загінулі на вайне, многія з гэтых дзяцей прайшлі праз канцэнтрацыйныя лагеры. Узгадваюцца прозвішчы: Саша Райцава, Валодзя Бойка, Каця Жылінская, Валя Гарбаценка, Каця Яршова. Загадчыкам дзіцячага дома была Любоў Іванаўна Бліцко.
І ў гэтым жа нумары расказваецца, што ініцыятыўныя жанчыны арганізавалі збор сродкаў сярод працоўных і служачых для аказання дапамогі сіротам. Было сабрана больш за чатыры тысячы рублёў. На гэтыя грошы «купили мануфактуру, одежду и другие предметы. 76 детей-сирот получили по 3 метра мануфактуры каждый, рубашки, штоники и другие подарки». Называюцца і прозвішчы актыўных жанчын-хатніх гаспадынь: Марыя Мацюшава (трэба думаць, што гэта жонка першага сакратара райкама партыі – Н.Р.), Галіна Смоліна, Аграфена Фаміна (Мяркуючы па прозвішчах, гэта таксама жонкі партыйных і савецкіх кіраўнікоў – Н.Р.)
А 15 чэрвеня ў № 47 расказваецца пра адкрыццё піянерскага лагера для дзетдомаўцаў. «Дзеці-выхаванцы Варнянскага дзетдома паспяхова закончылі бягучы навучальны год. Большасць вучняў пераводныя іспыты здалі на 4 і 5. На адны пяцёркі здалі Валя Лабаноўская, Люда Грыгор’ева, Каця Ершова, Марыя Еўсіевіч, Валодзя Башкіраў, Анатолій Шабанаш, Ліда Печанова і іншыя. З 10 чэрвеня для выхаванцаў дзетдома адкрыты піонерскі лагер. (…) Будуць гульні, паходы, экскурсіі, піонерскія кастры, лекцыі, гутаркі. І праца на падсобнай гаспадарцы – будуць палоць пасевы, даглядаць сады і агароды».
Хто лячыў і як лячылі?
Пра раённую медыцыну таксама перыядычна з’яўляліся матэрыялы на старонках раённай газеты – прычым як станоўчыя, так і крытычныя.
У № 59 за 31 ліпеня змешчаны матэрыял «У Дрэвяніцкім медпункце»: Ванда Шалькевіч расказвае пра Серафіму Рыгораўну Тарасенку, якая 33 гады свядомага жыцця прысвяціла гэтай высакароднай справе. У гады вайны яна была старшай медсястрой ваеннага шпіталю, мае ўрадавыя ўзнагароды. А зараз працуе ў сельскім медпункце, і кожны дзень да фельчара за медыцынскай дапамогай звяртаюцца ў сярэднім 12-15 жыхароў Дрэвяніцкага, Быстрыцкага, Валейкішскага і іншых сельсаветаў. У артыкуле апісваецца, як фельчар уратавала жыццё дзіцяці. «Аднойчы ў селяніна вёскі Кумпяны Дарашкевіча Станіслава захварэў у ноч 6-гадовы хлопчык. З кожнай хвілінай дзіцяці пагражала небяспека смерці. І ў гэты раз сюды хутка падаспела прыбыць вопытная фельшарыца Серафіма Грыгор’еўна. Утварыўшы неабходнае лячэнне, хлопчык хутка ачуняў і быў выратаваны».
А вось у матэрыяле з № 84 за 23 кастрычніка ўжо з назвы можна зразумець, пра што пойдзе гаворка: «Аб беспарадках у райбольніцы». А яшчэ – у якіх умовах у той час працавалі і лячылі хворых. Невядомы аўтар – артыкул не падпісаны – піша: «Да гэтай пары ў палатах, дзе вылечваюцца хворыя, няма плівацельніц, яшчыкаў для ўборкі смецця. Адсутнічаюць бакі з кіпячонай вадой. Не вытрымлівае крытыкі і тое з’явішча, што ёсць толькі адна лямпа, і тая без шкла. Прыйдзе вечар і хоць ты ў жмуркі гуляй. У палатах ад нечыстот развялося многа мух, ёсць блохі і клапы. Адміністрацыя райбольніцы нісколькі не падумала навесці барацьбу каб ухіліць усе гэтыя недахопы і беспарадкі. Загадчык больніцы часта ў палаты, дзе знаходзяцца хворыя, паяўляецца ў нецвярозым выглядзе і падымае шум і крык на ўсю больніцу. Ён няўважлівы да хворых і падначаленых яму работнікаў». Пра падобныя ўмовы працы ўзгадвала, толькі не ў такім рэзкім тоне, і адна з першых пасляваенных медсёстраў Аляксандра Ліпская…
Крытыка і рэагаванне на яе
Думаю, многія з нашых чытачоў усміхнуліся, чытаючы апошнюю цытату – маўляў, смела! Але гэта далёка не самая смелая крытыка на старонках «Сталінскай праўды» ўзору 1947 года.
Як вам, скажам, загаловак «Узятачнік, бяздзейнік, п’яніца» (№ 80 за 12 кастрычніка)? А пад ім – артыкул Н. Бярозава (па стылю – адказнага рэдактара газеты Мікалая Беркутава) пра загадчыка райфінаддзела Кадашаева. Так, там прыводзяцца канкрэтныя факты хабарніцтва, п’янства, бяздзейнасці дзяржаўнага чыноўніка – але ж, калі б сёння журналісты нават пасля прыгавору суда дазволілі сабе такую «смеласць», то, як мінімум, іск аб абароне гонару і годнасці нам быў бы забяспечаны – і не факт, што мы выйгралі б суд. Газета тады дазваляла сабе больш, чым суд і пракуратура разам узятыя. Міжволі ўзгадваецца «барадаты» анекдот пра тое, чым падобныя муха і начальнік – абодвух у тыя часы можна было прыкончыць газетай.
Чамусьці асабліва ў 1947 годзе даставалася ад раённай газеты менавіта райфінаддзелу: то намесніка загадчыка Мартыненку пасля артыкула «Самодур из райфо» («Сталінская праўда» № 17 за 27 лютага) з работы знялі; то пра «Хуліганскі ўчынак загадчыка райфа Ламакіна» ў № 60 3 жніўня напісаў В. Аляксееў: «Ламакін захапіў сенажаць селяніна хутара Трацянішкі інваліда працы Кацінеля Якуба. А калі той сказаў, што сенажаць мая, стаў яго збіваць. Нарвалася міліцыя...» Пасля таго артыкула Ламакін працаваў нядоўга. Але і Кадашаеў, які змяніў яго на гэтай пасадзе, напэўна, «дзякуючы» раённай газеце, не затрымаўся.
Але найбольш даставалася ад журналістаў – зрэшты, як і ва ўсе часы, – гандлю і камунальнікам. І не таму, што яны працуюць горш за іншых, – проста гэтыя службы найбольш кантактуюць з людзьмі і таму заўсёды навідавоку. А яшчэ ў тыя часы існавала чароўнае слова «дэфіцыт», якое станавілася прычынай і крыніцай многіх злоўжыванняў.
Так, артыкул «Спыніць злачынныя справы на базе райспажыўсаюза», надрукаваны ў № 54 10 ліпеня за подпісам І. Крушынскага, Н. Лукава і К. Дзімітрава, расказвае, не шкадуючы эпітэтаў і фактаў, пра злоўжыванні «жуліка, прайдзісвета, ашуканца дзяржавы, парушальніка правіла совецкага гандлю» загадчыка базы Левіна Гіршы. Толькі адзін з прыкладаў: «Прызначаныя ў магазін Гудагайскага сельпо 11 метраў мануфактуры трыко было дастаўлена ў краму ўсяго 2,6 метра, а астатнія 8,4 метра пайшлі туды, куды ўздумалася прайдзісвету Левіну, 8 кілограмаў гаспадарчага мыла, 2 пары армейскіх бацінак, 2 пары гумавых жаночых туфель таксама (…) пайшлі з рук жуліка Левіна на рынак.» Апроч выкрывальніцтва, гэты артыкул дазваляе зразумець, што і пасля адмены картачак у дэфіцыце было ўсё – ад гаспадарчага мыла да гумовых жаночых туфляў. (Цікава, як выглядалі тыя гумавыя туфлі? – Н.Р.)
Для сваіх крытычных матэрыялаў журналісты пачалі выкарыстоўваць і новыя жанры. Да прыкладу, пад рубрыкай «Замест фельетона» аўтары Н. Беркутаў, І. Алексяёнак, І. Странчанка (№ 49 за 22 чэрвеня) расказваюць пра анекдатычны «Выпадак у сталоўцы», калі сын загадчыка расказаў правяраючым журналістам, як на кухні руды сабака выцягнуў мяса з каструлі.
З уласным ілюстрацыйным матэрыялам у газеце ў пасляваенныя гады было цяжка. Але, падобна, у рэдакцыі разам з фотахронікай ТАСС і БелТА дасылалі карыкатуры – а журналісты прыстасоўвалі іх да мясцовых хібаў і праблем. Так, у № 66 за 24 жніўня ў артыкуле «Бестурботныя кіраўнікі райкамгаса» да кожнай недапрацоўкі камунальнай службы падабралі карыкатуру з адпаведным тэкстам – востра!
Газета замахнулася нават на рубрыку «Наш «Кракадзіл». Праўда, выйшла яна толькі аднойчы – у № 68 за 31 жніўня. У прыватнасці, там была ацэнена работа старшыні Швяйлянскага сельсавета Васілёнка, які не патурбаваўся, каб падрыхтаваць школы да новага навучальнага года, за што і атрымаў адзінку.
Як правіла, такія выступленні газеты заканчваліся «аргвысновамі»: выгаварамі, зняццем з пасады ці нават крымінальнымі справамі – пра гэта таксама рэгулярна паведамляла «раёнка».
Але была на старонках «Сталінскай праўды» і канструктыўная крытыка. Так, А. Гайдукоў, З. Шырынскі, В. Турлаеў у № 69 за 2 верасня цікавіліся, калі будзе ў Астраўцы стадыён?
А Ванда Шалькевіч у № 50 за 26 чэрвеня наракала, што не будуецца дарога Валэйкішкі-Астравец, якую павінны былі супольна зрабіць тры сельсаветы – Валэйкішскі, Дрэвяніцкі і Быстрыцкі. «...З трох сельсоветаў па працгужпавіннасці павінны выходзіць на рамонт дарог больш сотні падвод і каля 200 пешых. Але ніводнай падводы і чалавека тут не працуе».
Аб’явы
Яшчэ больш, чым з журналісцкіх артыкулаў, можна даведацца пра тагачаснае жыццё раёна з аб’яў на старонках газеты.
У № 59 за 31 ліпеня змешчана аб’ява аб тым, што Маладзечанскі дзяржаўны настаўніцкі інстытут аб’яўляе прыём студэнтаў на аддзяленні: фізіка-матэматычнае, прырода-геаграфічнае, гістарычнае, мовы і літаратуры (беларускай і рускай). Тэрмін навучання – 2 гады. Паведамлялася, што інстытут рыхтуе выкладчыкаў для 5-7 класаў сярэдняй школы. (А дзе, цікава, рыхтавалі настаўнікаў для іншых класаў? – Н.Р.) Студэнты забяспечваліся інтэрнатам, харчаваннем па рабочых нормах і стыпендыяй на агульных падставах.
Яшчэ адна аб’ява паведамляе, што аптэка прымае ад насельніцтва розныя віды лекавай сыравіны, а ў якасці прэміі прапануе здатчыкам соль, ачышчаную соду, сіньку для бялізны і «іншыя прадметы шырокага ўжытку».
А яшчэ былі аб’явы такога кшталту: «Гр. Пятроўскі Станіслаў Осіпавіч, які пражывае ў вёсцы Кялёйці Астравецкага сельсавета, узбуджае справу аб разводзе з гр. Пятроўскай Еленай Феліксаўнай, якая пражывае там жа. Справа будзе разглядацца ў Народным судзе Астравецкага раёна».
Дзеля справядлівасці трэба сказаць, што падобных аб’яў у падшыўцы за 1947 год я знайшла дзве ці тры. Думаю, калі б іх друкавалі цяпер, то змяшчаліся б яны ў кожным нумары. І чытабельнасць раённай газеты значна павысілася б. – Н.Р.
(Працяг будзе)
