Цуд духоўнага яднання
Збіраючыся сёлета на Украіну, ніякіх асаблівых планаў не складалі, проста намерыліся праведаць родзічаў, якіх даўно не бачылі.
Відаць, ва ўзнагароду за сціпласць жаданняў ваяж быў напоўнены духоўным зместам — нас запрасілі паўдзельнічаць ва Усеўкраінскай і маладзёжнай прошчы да Зарваніцкай цудатворнай іконы Маці Божай разам з групай падвалачыскіх паломнікаў.
Зарваніцкі цудатворны абраз Багародзіцы – адна з найвялікшых святынь Украіны. Яго ўшаноўвае не толькі грэка-каталіцкая царква (уніяты), пазіцыі якой на Заходняй Украіне былі моцныя нават у часы ганенняў на веру, але і рымска-каталіцкая, і праваслаўная. Аб тым сведчаць штогадовыя прошчы – паломніцтвы, на якія збіраецца часам да паўмільёна чалавек, ды не толькі з Украіны, але і з украінскай дыяспары ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі. Сёлета Усеўкраінская прошча была аб’яднана з маладзёжнай і праходзіла 16-17 ліпеня. А яшчэ штогод свае, так бы мовіць, карпаратыўныя пілігрымкі арганізуюць педагогі, медыкі, падаткоўцы, супрацоўнікі міліцыі і МНС… Людзей яднае жаданне адчуць сябе пад пакровам Маці Божай, малітва за сябе, сваю сям’ю і ўвесь народ.
Зарваніца – вялікае і прыгожае сяло ў Цярнопальскай вобласці, размешчана больш чым за сотню кіламетраў ад Падвалачыска, дзе мы гасцявалі. Як расказала арганізатар паездкі і экскурсавод у адной асобе, былы культработнік Марыя Міхайлаўна, археалагічныя знаходкі сведчаць, што ў тутэйшай мясцовасці людзі пасяліліся яшчэ ў часы Трыпольскай культуры – гэта значыць, за 3000 гадоў да нараджэння Хрыстовага.
Паводле падання, першае з’яўленне цудатворнай іконы Маці Божай адбылося ў 1240 годзе, калі татара-манголы зруйнавалі Кіеў, найперш — цэрквы і манастыры. Аднаму з манахаў удалося ўцячы з горада і дабрацца аж да галіцкага Падолля. Змучаны і галодны, са збітымі да крыві нагамі, заначаваў ён у лесе над рэчкай Стрыпай. У сне з’явілася перад ім Дзева Марыя, датыкнулася да яго ран сваім амафорам. Манах прачнуўся, падышоў да крынічкі і ўбачыў ікону Маці Божай. Упаў на калені, шчыра памаліўся і стаў абмываць свае раны вадой. Яны адразу загоіліся! Выздаравелы чарнец збудаваў пячору, у якой змясціў абраз Багародзіцы. Пазней узвёў тут капліцу, перанёс у яе ікону, а мясцовасць назваў Зарваніцай.
Вестка пра цудоўнае выздараўленне манаха і пра каплічку, з-пад якой выцякае крынічка з гаючай вадой, хутка распаўсюдзілася ў народзе. На працягу многіх стагоддзяў людзі наведвалі гэтае святое месца, дзе сталася мноства цудаў. У 1867 годзе адбылася каранацыя зарваніцкай іконы Маці Божай (карону прывезлі з Рыма).
Многа разоў святыню разбуралі ворагі, але вернікі зноў і зноў яе адбудоўвалі. Наймацнейшае спусташэнне пацярпела Зарваніцкая святыня падчас ганенняў на веру з боку камуністычных бязбожных улад. Толькі ў 1989-1991 гадах была адкрыта новая царква, адбудаваны капліца і Крыжовая Дарога. Тады ж узнікла ідэя ўзвядзення сабора Зарваніцкай іконы Маці Божай. Ахвяраванні паступалі з усёй Украіны і ад суайчыннікаў за мяжой. У ліпені 2000 года ў прысутнасці тысяч паломнікаў ён быў асвечаны.
…Дарогу да Зарваніцы лёгкай і радаснай зрабіла сумесная малітва. “Ойча наш”, “Багародзіца Дзева, радуйся”… прамаўлялі на адным дыханні ўсе – і грэка-католікі, і праваслаўныя. Вядома ж, па-ўкраінску, – і я не заўважыла, як сама перайшла на гэтую мову.
Перад Цярнопалем у спадарожным накірунку пачалі трапляцца пешаходныя групы пілігрымаў – шматлюдныя і невялікія, з харугвамі ды абразамі, у суправаджэнні святароў і проста маладзёжныя кампаніі, дзе кожны пілігрым цягнуў на сябе важкі заплечнік і скручаны паралонавы матрас або спальнік. Выпрабаванне фізічных сіл і духоўнай моцы яшчэ тое! Да таго ж, па згадках бывалых пілігрымаў, ні адна Усеўкраінская прошча не абышлася без здзекаў прыроды – то дождык сыпле цэлыя суткі, то навальніца громам грукоча, маланкамі слепіць. Ды нікога ні разу не напалохала! Няўжо і сёлета так будзе? Неба зранку хмурыцца і ўчарашняя задушлівая спякота адступіла…
На фінішы нас сустракаў міліцэйскі нарад, які хутка знайшоў месца для аўтобуса – на школьным стадыёне. Пакідаем у салоне свае курткі і – была не была – парасоны: можа, пранясе? А “перакус” экскурсавод раіць прыхапіць з сабой – час падмацавацца будзе, а магчымасць падступіцца да “харчовых” радоў — наўрад. Да святыні шыбуем напрасткі – праз лес, уважліва гледзячы пад ногі, пераступаючы цераз карані дрэў. Праўда, напачатку перабіраемся цераз прыдарожны равок – нешматлікія спадарожнікі-мужчыны дапамагаюць дамам адолець гэтую перашкоду. Дзіўна: столькі людзей штодня ходзіць гэтай дарогай, а ніхто не дадумаўся скалаціць для іх зручнасці нават самы прымітыўны масток. Позна ўначы, калі вяртацца будзем, давядзецца нясоладка…
І тут вачам адкрываецца цуд: між лясістымі гарамі ляжыць, нібы разгорнутыя разам дзве далоні, лагчына, акружаная і перасечаная акуратнымі дарожкамі, газонамі ды клумбамі. У цэнтры высіцца велічны золатагаловы сабор, купалы якога добра бачны з усіх бакоў, якой бы дарогай ні ішоў у Зарваніцу. Перад храмам – шырокі памост з павеццю – тут заўтра адбудзецца ранішня Архіерэйская Святая Літургія, а пакуль размясціліся пілігрымы. Хто падсілкоўваецца, хто дрэмле, хто бінтуе сцёртыя да крыві ногі. Некаторыя папрасілі дапамогі ў медыкаў, што дзяжурылі ў некалькіх машынах “хуткай дапамогі” — змазвалі зялёнкай і заклейвалі пластырам ранкі і драпіны, перавязвалі намуляныя канечнасці…
Паломнікі ўсё прыбываюць, бясконцы людскі паток бурліць, але бязладдзя не адчуваецца. Адны групы, як і наша, аглядаюць тутэйшыя славутасці – каплічку на месцы з’яўлення Маці Божай (многія пакідаюць тут запіскі з просьбамі-малітвамі), высачэзную званіцу, у ніжняй галерэі якой развешаны фатаграфіі з усіх агульнанародных прошчаў. Трохі воддаль ад званіцы стаіць сучасны трохпавярховы будынак. На ніжнім паверсе – пакоі для прыезджых святароў і высокіх гасцей, два іншых аддадзены духоўнай семінарыі. Тут першакурснікі, так бы мовіць, правяраюцца на “прафпрыгоднасць” – жывуць па строгаму семінарска-манастырскаму статуту цэлы год. Хто не вытрымлівае – вяртаецца да свецкага жыцця.
У падземнай царкве, названай так таму, што алтарная яе частка выходзіць у горную пячору, прыкладваемся да копіі цудатворнай Зарваніцкай іконы Маці Божай – датыкаемся ілбом і абедзвюма далонямі, прамаўляем малітвы і запаветныя просьбы. Адчуванне неапісальнае…
Выходзім на Крыжовую Дарогу. Яна крутая і звілістая, як і жыццё чалавечае. Вось толькі ў жыцці часта не бывае стацый, на якіх можна ачысціць і падсілкаваць душу малітвай, адумацца і аддыхацца. А можа, ёсць – ды мы не жадаем спыняцца ў сваёй безразважнасці? За Крыжовай Дарогай – невялікая старая каплічка з пабляклымі абразамі, што абвешаны выцвілымі вышыванымі рушнікамі. Побач пабудавана новая, драўляная, прыгожая, але яна пакуль не асвечана. За ёю пачынаецца ледзь прыкметная дарожка, што вядзе да манастыра, схаванага ў глыбіні лесу – ён зачынены для наведвальнікаў.
Вяртаемся да сабора. Адразу за ім – вялікі стан паломнікаў. Палаткі, павеці з падручных матэрыялаў, проста раскінутыя на зямлі спальнікі і коўдры. Хто спіць, хто падсілкоўваецца. Шчыльны натоўп ля купелі з гаючай вадой (тут жа манахі і паслушнікі даюць напракат або прадаюць новыя кашулі для акунання). Зроблена яна ў выглядзе басейна, выкладзенага блакітнай пліткай, дзе – глыбейшага, дзе плыткага. Не хочаш ці баішся акунацца ўвесь – можаш пагрузіць толькі ногі. Вада праточная, абнаўляецца, халодная – чатыры градусы ўсяго. Але калі з малітвай ды верай акунешся, атрымаеш невыказную асалоду. А выйдзеш з купелі – табе тут жа гарбаты духмянай травяной аднаразовы кубачак паднясуць і булку пульхную манастырскую. Булкі падвозілі ў вялізных мяхах, якія пусцелі проста на вачах.
Неўпрыкмет звечарэла. Натоўп паломнікаў рушыў у сяло, дзе ў парафіяльным храме павінна было пачацца вячэрняе багаслужэнне. Людская рака запаланіла шырокую шашу. Абцякала доўгі строй шапікаў з царкоўнай атрыбутыкай, сувенірамі, прахаладжальнымі напоямі, піражкамі-чабурэкамі-булачкамі. Усё ўкраінскай вытворчасці, ніякіх вам “каланіяльных” тавараў. Народ збольшага апрануты ў кашулі і блузкі-вышыванкі. Па спалучэнні колераў, напэўна, можна было даведацца, адкуль прыбылі пілігрымы. А іх сабралася столькі… У адзін вялізны бівак ператварылася сяло, літаральна ў кожным двары радамі накіданы паломніцкія лежакі. Імі ж запруджана немалая прыхрамавая тэрыторыя. У зручных месцах на аналоях ляжаць Евангеллі і крыжы, святары спавядаюць вернікаў. Воддаль – альтанка, у якой будуць даваць Святое прычасце. Пачынаецца служба, голас святара і спеў царкоўнага хору добра чутны на вуліцы. Народ усё прыбывае, і гэтая акалічнасць робіць практычна неажыццявімай надзею прыпасці да арыгінала цудатворнага абраз Маці Божай.
Вячэрня доўжылася дапазна. Пасля яе – усеагульнае шэсце з запаленымі свечкамі, змешчанымі ў спецыяльныя пластыкавыя шкляначкі, каб не патухлі. Свечкавы шлях расцягнуўся ў часе і адлегласці. Шматлікія саноўныя госці – епіскапы не толькі з Цярнопальшчыны, але і з Запарожжа, Крамянчуга, Кіева, Харкава, замежныя – з Канады, Іспаніі, Італіі – з абразамі і харугвамі размясціліся на амвоне перад беламармуровай статуяй Маці Божай і пачалі Святую Літургію, а зіхаткая людская рака ўсё сцякалася на прасторны пляц – і канца ёй не было…
Магутныя гукаўзмацняльнікі рабілі чутным кожнае слова святароў нават у самым аддаленым куточку святога месца, і тысячы вернікаў падхоплівалі малітвы і песнапенні. І ў адзіным парыве ўзляталі ўверх мірыяды трапяткіх агеньчыкаў… Такой душэўнай і духоўнай прыяднанасці, далучанасці я ніколі раней не адчувала – і не ведаю, ці адчую калі-небудзь яшчэ.
Святая Літургія з малебнам да Маці Божай і асвячэннем вады скончылася блізка да поўначы. Хто, як мы, прыязджаў на адзін дзень, сабраліся ў зваротную дарогу, але многія засталіся на начныя чуванні ў саборы, падземнай і парафіяльнай цэрквах, моладзь – на канцэрт духоўнай музыкі на Пеўчым полі. А раніцай Архіерэйская Святая Літургія пакліча пілігрымаў да подыуму перад саборам – і зноў узнясуцца да нябёсаў шчырыя малітвы Ісусу Хрысту і Багародзіцы аб міры ў свеце, шчасці ўсіх людзей на зямлі і ў роднай Украіне.
А назаўтра, у нядзелю, я паспяшалася на Літургію ў новазбудаваны праваслаўны сабор Святой Троіцы ў Падвалачыску. Помніцца, у наш прыезд тры гады таму ў храме ішлі завяршальныя будаўнічыя работы, добраўпарадкавалася тэрыторыя. Ужо тады ён уражваў сваёй веліччу і цудоўным роспісам. Яшчэ не ззялі шчодрай пазалотай Царскія Вароты, але па-мастацку выкананая разьба не давала адвесці погляд.
І вось гучны голас настаяцеля сабора мітрафорнага протаіерэя айца Тарасія заклікае “Госпаду Богу памолімся”… З высокіх хораў адгукаюцца пеўчыя: “Госпадзі, памілуй!” Акустыка – проста выдатная, хор пяе зладжана, многагалоса. І здаецца, з недасяжнай вышыні зліваецца на вернікаў Божая благадаць.
Таіса СЯМЁНАВА.