Першыя лінатыпісты “Астравецкай праўды”
11:24 / 25.10.2021
Цяпер можна было газету набіраць не ўручную, па адной літары, а цэлымі радкамі, якія адліваліся разумнай машынай са свінцовага сплаву, падпарадкоўваючыся спрытным пальцам лінатыпістаў. Вялікі крок наперад! Лінатып нашмат аблягчаў работу наборшчыкаў і паскараў выдавецкі працэс. Але! На той час не тое што ў друкарні – у Астраўцы не было ніводнага чалавека, які б умеў абыходзіцца з гэтым жалезным монстрам.
Тым не менш, жадаючыя асвоіць новую тэхніку знайшліся.
– Наша сям’я пераехала на Астравеччыну з моцна пацярпелай у гады вайны Курскай вобласці ў 1952 годзе. Тут, у Гудагаі, ужо жыў бацькаў старэйшы брат Сямён Фяцісаў. Ён і тату, які ў баях за вызваленне Беларусі быў цяжка паранены і застаўся інвалідам з адной нагой, паклікаў да сябе. Я ў 1954-м пайшла ў Дайноўскую сямігодку, потым – у Астравецкую сярэднюю школу. Пакуль тут вучылася, кватаравала ў работнікаў друкарні Альберта і Сабіны Сысоў, – расказвае Ганна Віктараўна Штура, у дзявоцтве – Фяцісава.
Гэтая акалічнасць і стала лёсавызначальнай: калі пасля школы спроба паступіць у Гродзенскі інстытут на настаўніцу рускай мовы і літаратуры аказалася няўдалай, Альберт Сыс, у той час брыгадзір друкарні, прапанаваў Ані: «А ты прыходзь да нас. Нам машыну наборную далі – лінатып, а працаваць няма каму».
Што за звер такі – лінатып, з якога боку да яго падыходзіць, дзяўчына не ведала. І ніхто ў Астраўцы не ведаў. Вырашыла паспрабаваць…
18 ліпеня яе залічылі ў штат друкарні вучаніцай лінатыпісткі. І амаль адразу з яшчэ адной першаадкрывальніцай новай справы Янінай Кацінель яны адправіліся ў Гродна, дзе ў абласной друкарні асвойвалі новую тэхніку. У лістападзе новаспечаныя спецыялісты вярнуліся і прыступілі да работы.
Ганна Віктараўна ўспамінае, што друкарня тады знаходзілася ў невялікім драўляным будынку на вуліцы Савецкай, 10 – раней там размяшчалася КПЗ, дзе трымалі арыштаваных, пра гэта нагадвалі рашоткі на вокнах. Пад лінатып выдзелілі малюсенькі пакойчык, туды толькі ўлезла машына і крэсла лінатыпіста. Праціснуцца ў гэты «кабінет» можна было яшчэ толькі аднаму чалавеку – як правіла, сувязным з друкарняй быў адказны сакратар рэдакцыі – ім у той час працаваў Яраслаў Хадкевіч. Далей быў пакой, у якім стаяла друкавальная машына, за ім – цэх ручнога набору. У двух маленькіх пакойчыках у другім канцы месціўся ўвесь штат рэдакцыі. Цесната была неймаверная!
– Працавалі мы з Яняй пазменна: на плечы разумнай машыны адразу лёг увесь набор газеты, – расказвае Ганна Штура. – Лінатып часта ламаўся, для яго рамонту выклікалі спецыяліста з Маладзечна. Але ж газета чакаць не будзе, пакуль тэхніка запрацуе, – усе «вольныя штыкі» станавіліся на ручны набор.
Пазней, калі маладыя лінатыпісткі лепш асвоілі новую справу, яны і самі навучыліся ўхіляць дробныя непаладкі, а напачатку было складана: непрадбачаныя абставіны здараліся часта, а спытаць, папрасіць дапамогі не было ў каго, да ўсяго трэба было даходзіць самім.
Яніна Кацінель, дзяўчына яркая, неардынарная, артыстычная, у 1969 годзе завербавалася вольнанаёмнай у групу савецкіх войскаў у Германію – там таксама працавала ў паліграфіі. Вярнуўшыся ў 1972 годзе, папрацавала ў астравецкай друкарні 4 месяцы, а затым паехала ў Вільнюс, дзе таксама ўладкавалася лінатыпісткай.
Два гады, з 1967-га па 1969-ты, працавала ў Астраўцы на машынным наборы выпускніца Мінскага ГПТУ-32 Марыя Станіславаўна Сікорская. Але таксама доўга не затрымалася, як і многія іншыя.
І ў Ані Фяцісавай было жаданне пашукаць шчасця ў вялікім горадзе. Аднойчы яна папрасіла ў сектары друку абкама партыі накіраваць яе ў іншую друкарню. Прапанавалі Слонім. У ліпені 1967 года дзяўчына змяніла месца жыхарства.
– Мне падабаўся Слонім, падабалася работа ў друкарні, – успамінае Ганна Віктараўна. – Але ў жніўні 1968 года Савецкі Саюз увёў войскі ў Чэхаславакію, міжнародная абстаноўка была напружаная, і маці, напужаўшыся, што пачнецца вайна, у адно тэлефанавала і прасіла: прыязджай, што ты будзеш рабіць адна на чужыне, калі раптам што здарыцца. І я вярнулася ў Астравец.
Як аказалася, ненадоўга: у 1970 годзе яна выйшла замуж і паехала з мужам у Кіеў. Перад тым паступіла ў Ленінградскі выдавецка-паліграфічны тэхнікум на завочнае аддзяленне – на сесіі ездзіла ўжо з Украіны, «падкідваючы» па дарозе дачушку маме ў Астравец. Але дыплом не дапамог знайсці работу па спецыяльнасці тэхнічнага рэдактара кніг і часопісаў – ва ўсіх выдавецтвах, куды звярталася, Ані адмаўлялі: дзе з-за няведання ўкраінскай мовы, дзе з-за адсутнасці пастаяннай прапіскі. Да таго ж жыццё ў маладой сям’і не ладзіліся, і яны вярнуліся ў Астравец, спадзеючыся, што тут нешта зменіцца. Сям’ю гэта не ўратавала, але тут, у краі, які стаў ёй родным, сярод блізкіх людзей яна адчувала сябе больш упэўненай і абароненай, чым на чужыне.
Тады Ганна Віктараўна ў трэці раз прыйшла ў друкарню – вядома ж, лінатыпісткай.
– Мне заўсёды па душы была мая работа. Падабалася першай чытаць артыкулы журналістаў, даведвацца ўсе навіны. Не зважала нават на тое, што з работы часта вярталася па другі бок ночы. Жылі ў адным доме на Ленінскай, 8 – Галя Бунчук, Аляксандр Пятровіч Сыч і я – бацьку, як інваліду вайны, далі кватэру. Часта ішлі разам дахаты ў дзве, тры гадзіны ночы – то лінатып псаваўся і даводзілася набіраць газету ўручную, то ў Маскве партыйны з’езд ці пленум праходзіў – і пакуль машыністка прыме паведамленні ТАСС ці БелТА, якія перадаваліся па радыёпрыёмніку, пакуль мы набяром іх, сакратар і рэдактар вычытаюць, паправім памылкі… Але ніхто не абураўся: газета, што б ні здарылася, павінна прыйсці да чытача своечасова, гэта было галоўным прыярытэтам, і нашы асабістыя нязручнасці нікога не хвалявалі.
Так бы, магчыма, і працавала Ганна Віктараўна ў друкарні да выхаду на пенсію, але стала балець сэрца. Звярнулася да ўрачоў, тыя накіравалі на кансультацыю ў Гродна. Пасля абследавання сказалі: трэба кідаць шкодную для здароўя работу. Пастаянная праца з расплаўленым свінцом, удыханне яго пароў – вентыляцыі ў новым будынку друкарні практычна не было – пагражалі сур’ёзнымі наступствамі.
І Ганна, якая да таго часу насіла ўжо прозвішча Штура, звольнілася. Працавала на заводзе агульнапрымяняльных дэталяў і вузлоў, у падсобным цэху саўгаса «Кямелішскі». Работа там, можа, была і лягчэйшай, але не такой цікавай.
А ў душы, ды і ў гісторыі нашай газеты Ганна Віктараўна Фяцісава назаўсёды застанецца першай лінатыпісткай астравецкай рэдакцыі.
Подписывайтесь на «Островецкую правду» в телеграм по короткой ссылке https://t.me/ostrovetsby.
И присоединяйтесь к нашему сообществу в viber https://vk.cc/c3yHGs – будьте всегда в курсе свежих новостей из жизни Островца и Островецкого района.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup.
Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» – это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.
