Познай Беларусь: Сула плохого не сулит и «рубежи» веры Рубежевичей
10:03 / 08.11.2020
Музей пад адкрытым небам
Адкуль ёсць пайшоў?
Даўней людзі сяліліся бліжэй да вады. Першая згадка ў пісьмовых крыніцах пра паселішча на беразе ракі Сулы датуецца XVІ стагоддзем, гэта была ўласнасць караля Стэфана Баторыя. Пазней гаспадаром гэтых зямель стаў знакаміты магнацкі род Радзівілаў.
Бадай што найвялікшага росквіту Сула дасягнула пры Ленскіх, якія, дарэчы, лічыліся чацвёртымі па велічыне землеўласнікамі ў Мінскай губерні. Прадстаўнікі гэтага роду былі высокаадукаванымі людзьмі, добра разбіраліся ў гісторыі і дакладных навуках, цікавіліся рознымі відамі мастацтваў. Напрыклад, Зянон Ленскі вывучаў старажытнаегіпецкую, месапатамскую і шумерскую культуры ў Егіпце і на Бліжэйшым Усходзе.
Першапачаткова сядзіба Ленскіх у Суле складалася з вялікага дому, пабудаванага ў стылі класіцызму, капліцы, парку са штучным вадаёмам, аранжарэі, млына, капцільні, бровара, двара і іншых гаспадарчых пабудоў. Багата абстаўлены дом, акрамя жылых памяшканняў, меў два салоны, столь аднаго з якіх напачатку ХХ стагоддзя распісаў таленавіты мастак-партрэціст Зянон Ленскі. Незайздросны лёс гэты род, як, дарэчы, і многія іншыя шляхетныя сем’і, напаткаў напрыканцы 30-х гадоў мінулага стагоддзя. Брата апошняй уладальніцы маёнтку Сула арыштавалі, сядзібу ўзарвалі, а сама Эльжбета дажывала век у вернай служанкі. Любімую пані выратавалі мясцовыя жыхары. Карціны, мэбля, многія каштоўнасці і прадметы інтэр’еру зніклі бясследна… Праўда, некаторыя рэчы захаваліся да нашага часу і цяпер з’яўляюцца часткай экспазіцыі дома-музея.
У перакладзе з літоўскай мовы «Сула» азначае «сок дрэва, жывіца»; з санкрыту – «якая нясе ў сабе жыццё». Калі верыць дасведчаным людзям, Сула – месца з асабліва моцнай прыроднай энергетыкай.
Час збіраць камяні
Толькі ў 2006 годзе, дзякуючы намаганням інвестара, ураджэнца Беларусі, які жыве ў Злучаных Штатах Амерыкі, Андрэя Запольскага маёнтак пачаў адраджацца.
На жаль, далёка не ўсе элементы паркава-сядзібнага комплексу захаваліся да нашых дзён. Але цягам дзесяцігоддзя тут паўстаў парк-музей інтэрактыўнай гісторыі «Сула», дзе сціраюцца межы паміж мінуўшчынай і сучаснасцю. Адроджаная сядзіба Ленскіх, беларускае мястэчка, зала шляхетнай славы, каралеўская асамблея, браварня, стаянка старажытнага чалавека і пляцоўка старажытных культаў і вераванняў… Па падліках інвестара, праект «Сула» акупіцца толькі праз 75 гадоў, пры ўмове, што музей будзе загружаны на ўсю магутнасць кожны дзень.
Машына часу
Ля ўязной брамы, у некалькіх кроках ад сярэдневяковага замка, нас прывіталі шляхцічы і гасцінна запрасілі наведаць іх уладанні – Вялікае княства Сулу. З экскурсаводам мы распачалі падарожжа «10 тысяч гадоў гісторыі Беларусі».
Пачалі з кромлеха – каменнага комплексу, які быў для нашых продкаў «храмам пад адкрытым небам». Дарэчы, самы вядомы ў свеце прыклад – англійскі Стоўнхэндж.
Наведалі стаянку першабытнага чалавека, капішча з драўлянымі язычніцкімі ідаламі і станцавалі адмысловы танец. Ля валуна «Дзеда-каменя», які лічыцца помнікам археалогіі, загадалі жаданне. Па старажытнай традыцыі людзі прыходзілі да каменя прасіць здароўя, замужжа, доўгага шчаслівага сямейнага жыцця, дзетароднасці, вылечыцца ад хвароб, абараніць ад дрэннага сябе, родных, блізкіх. Калі гранітны валун выслухоўваў нашых продкаў, можа, і нас пачуў? Экскурсавод падказала, што дзядулю трэба чым-небудзь задобрыць: у старажытнасці прыносілі збожжа, прысмакі ці дробныя капейкі.
З прыстані вікінгаў мы праклалі сапраўдны водны шлях «з варагаў у грэкі» на дракары – ладдзі вікінгаў.
Выкаваць наканечнік для стралы, патрымаць у руках «жывы» гліняны збаночак, пакаштаваць толькі што спечаны хлеб розных відаў і знакамітую «Старку Запольскую», пакатацца ў запрэжанай коньмі брычцы – гэта і не толькі можна зрабіць у музеі інтэрактыўнай гісторыі.
Абавязкова зазірніце ў «Беларускае мястэчка»: музей ткацтва, траўную аптэку, батлейку. Вельмі раю для наведвання яўрэйскі музей Беразовіча – цудоўны экспрэсіўны расповед пра знакамітых прадстаўнікоў гэтай нацыянальнасці, упэўнена, нікога не пакіне раўнадушным.
Дарэчы
У слове «Сула» правільна ставіць націск на апошні склад.
Жаданне і камень точыць
Святыня і людзі
Ад Сулы рукой падаць да Рубяжэвічаў – не паглядзець на мясцовы касцёл, не паслухаць унікальны аўтэнтычны арган было б недаравальна…
Вёсачка сустрэла нас пранізлівым халодным ветрам, але з кожным прамоўленым мясцовай краязнаўцай Рамуальдай Сабалеўскай слоўцам пра гісторыю святыні, самаадданых і самаахвярных людзей, на душы цяплела. Відаць, у гэтым краі заўсёды будзе жыць вера, якая на генетычным узроўні перадаецца мясцовым жыхарам з пакалення ў пакаленне.
Рубяжэвічы – тыповае мястэчка канца XVII-пачатку ХХ стагоддзяў. Калісьці гэта была ўскраіна Вялікага княства Літоўскага – «рубеж», адсюль, хутчэй за ўсё, і пайшла назва паселішча.
Пасля апошняга падзелу Рэчы Паспалітай Рубяжэвічы ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі, а касцёл стаў царквой. Шматлікія просьбы вернікаў дазволіць ім распачаць будаўніцтва новага касцёла доўгі час заставаліся непачутымі… Сярод гэтых людзей знайшоўся адзін – Антоній Тур, які пісаў лісты, нават два разы пешшу хадзіў у Пецярбург і, нягледзячы на няўдачы, да апошняга верыў у сваю ідэю. За гэта Антонія з сям’ёй на 14 гадоў саслалі ў Сібір. Касцёл у гонар святога Юзэфа ўсё ж пабудавалі. Побач з ім і цяпер ёсць маўклівы сведка мінулых падзей і настойлівасці Антонія – вялікі камень з лічбай 1866. Кажуць, што Тур прывёз яго сюды са словамі «Тут будзе пабудаваны касцёл»…
Праўда, будаўніцтва святыні дазволілі толькі ў 1905 годзе і то пры ўмове, што ўзвядуць храм за 4 гады. Каб укласціся ў тэрміны, першапачатковы праект спрасцілі – замест запланаваных 11 вежаў пакінулі толькі 2. Не шкадуючы сябе, сіл, сродкаў, вяскоўцы прыступілі да работы: штодзённа на будаўніцтве працавала каля 100 чалавек, 50 каменячосаў, шэсць конных кранаў. Нават дзеці былі пры справе: з кошыкамі ў руках абыходзілі вясковыя хаты, збіраючы яйкі, якія былі неабходны для будаўніцтва.
Вялікі ўклад у гэтую справу зрабілі Ленскія – за тое яны лічацца ганаровымі прыхаджанамі, а лава з іх гербам упрыгожвае цэнтральны алтар.
Складана паверыць, але мясцовыя жыхары ўсяго за 4 гады з каменных глыбаў пабудалі велічны храм. Паставіўшы крыжы, майстар Цупрыян Трызна з 45-метровай вышыні засведчыў, што будаўніцтва скончана.
Калі адзначалася 100-годдзе з дня закладкі першага каменя пад будаўніцтва, у вернікаў узнікла ідэя ўвекавечыць усе 43 вёскі парафіі. Жыхары гэтых населеных пунктаў прывезлі валуны – на кожным майстар выбіў назву вёскі. Іх паставілі не хаатычна, а ў выглядзе карты рубяжэвічскай парафіі, на якой ужо, на жаль, не адшукаць трох вёсак...
Падчас святкавання векавога юбілею касцёла вернікі паклалі 4 камяні, на якіх выбілі простыя, але моцныя і праўдзівыя словы: «Вёска жыве з верай, надзеяй і любоўю». І будзе так жыць.
У касцёле ёсць абраз Маці Божай Вострабрамскай, які падарыла маці Янкі Купалы, – усе продкі паэта па матчынай лініі пахаваны на мясцовых могілках.
Адна жанчына пасля наведвання касцёла Святога Юзэфа ў 40 гадоў прыняла хрост у гэтым храме.
За арганізацыю паездкі і цікавыя расповеды ў дарозе дзякуем нашай зямлячцы, экскурсаводу Іне Саўко.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Островецкая правда» по короткой ссылке https://t.me/ostrovetsby.
Телеграм-канал «Островецкая правда» – всё самое интересное из жизни Островца и Островецкого района.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup.
Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» – это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.
