Адраджалі традыцыі і рабілі святы ўсёй ваколіцай у Ізабелінскім доме культуры
12:12 / 31.01.2020
Пра тое, што тут некалі віравала культурнае жыццё, цяпер можна здагадацца толькі па рэштках разных варот ды аджываючых свой век – немагчыма без гаспадара падтрымліваць былую прыгажосць – драўляных скульптурах, што стаяць ля былога клуба. Сёе-тое раскажуць два фотаальбомы, што захоўваюцца ў фондзе раённага музея, – гартаючы іх, бачна, з якой любоўю працавала колішні загадчык СДК Вера Мілэйша. Але каб гісторыя ажыла, трэба ўскалыхнуць успаміны яе непасрэдных удзельнікаў.
Рэшткі варотаў
У зарасніку хмызняку
Так я і зрабіла: сустрэлася з адным з былых загадчыкаў клуба Аляксандрам Міцюлём, жыхаркамі Ізабеліна, удзельніцамі гурта «Папрадухі» Леакадзіяй Трахневіч і Марыяй Броўка і Аксанай Юркойць, дачкой светлай памяці многіх вяскоўцаў Веры Мілэйшы.
Аляксандр Міцюль
Леакадзія Трахневіч
Клуб і яго работнікі
У сярэдзіне 50-х гадоў мінулага стагоддзя ў Ізабеліна з Гур перавезлі былы панскі дом. У ім размясціліся клуб, пошта, аддзяленне сувязі і кантора ўчастка «Чырвоны Кастрычнік».
Будынак клуба
З запісаў Веры Мілэйшы: «Загадчыкі мяняліся амаль штогод. Прыходзілі маладыя дзяўчаты, а калі выходзілі замуж, пакідалі працу. Працаваць было цяжка...»
Там жа ўзгаданы работнікі.
Загадчыкі Ізабелінскага клуба:
Уладзімір Раткевіч (1956 – 1957 гг.), Марыя Шафран, Яніна Сыс, Ганна Станчыц,
Тэрэса Лукша (1962 – 1963 гг.),
Сцяпан Лукша (1963 – 1964 гг.),
Рэгіна Бабойць (1970 – 1973 гг.),
Галіна Калышка (1973 – 1975 гг.),
Галіна Анімуцкая (1975 – 1977 гг.),
Вера Мілэйша (1977 – 2002 гг.),
Інэса Мацкевіч (2002 – 2003 гг.),
Аляксандр Міцюль (2003 – 2006 гг.).
Калі клуб аб’ядналі з сельскай бібліятэкай, яго загадчыкам працавала Таццяна Раткевіч (2012 – 2013 гг.).
Мастацкія кіраўнікі:
Ірына Мацкевіч (1978 – 1979 гг.),
Ала Панкавец (1981 – 1983 гг.),
Таццяна Раткевіч (1983 – 1985 гг.),
Ірына Раткевіч (1985 – 1992 гг.),
Аляксандр Міцюль (1992 – 2002 гг.),
Вера Мілэйша (2002 – 2009 гг.)
– У канцы 80-х зрабілі капітальны рамонт будынка, абклалі цэглай, – расказвае Аляксандр Міцюль. – Старшыня калгаса «Чырвоны Кастрычнік» Часлаў Рынкевіч дапамог зрабіць ля клуба драўляныя скульптуры, якія надалі тэрыторыі асаблівы каларыт – яны адлюстроўвалі вясковы побыт.
Клуб
Скульптура сялянкі
Побач з клубам была валейбольная пляцоўка – штовечар збіралася шмат моладзі, і з Астраўца прыязджалі гуляць. А пасля гульні ішлі ў клуб – на фільм.
Тут калісьці была валейбольная пляцоўка
– Круцілі фільмы амаль кожны дзень. Прыбіральшчыцы даводзілася прапальваць печкі загадзя – а іх было ажно шэсць! – гаворыць Аляксандр. – Кінааператарам быў Віктар Бразевіч. Ён жа быў і музыкантам.
З першага дня адкрыцця клуба (1956 год) і да пенсіі за парадкам у клубе і на яго тэрыторыі сачыла Галіна Стэх.
Калектывы
Да 1978 года ў Доме культуры пастаянна дзеючых калектываў не было. Ладзілі канцэрты, пераважна дзіцячыя і на святы.
«Папрадухі». У 1978 годзе, 2 верасня, пры клубе стварылі фальклорны гурт – пазней ён стаў аматарскім аб’яднаннем – «Папрадухі». А ўжо 18 лістапада адбылося яго першае выступленне на сцэне Лошскага СДК падчас перадачы эстафеты ў гонар 60-годдзя БССР і КПБ Гудагайскаму сельсавету.
Гурт «Папрадухі»
– Дзякуючы Веры Мілэйшы гэта пачалося, – узгадвае старэйшая ўдзельніца гурта Леакадзія Трахневіч. – Яна па хатах хадзіла, прасіла, каб прыйшлі спяваць. Не ішлі адразу: маўляў, куды мы пойдзем?! А потым усе пайшлі, і так ахвотна – хацелі выступаць. Мы ж усюды ездзілі! І ў Мінску выступалі, у Літве ды Латвіі былі! Астравеччыну ўсю абспявалі. Спачатку нас чалавек шэсць ці сем было, а тады «разрасліся».
Свята спорту ў Астраўцы. 1983 год
Першымі ўдзельніцамі калектыву былі Соф’я Мілэйша, Леакадзія Трахневіч, Марыя Карпіцкая, Зінаіда Ляўданская, Сабіна Мацкевіч і кіраўнік Вера Мілэйша. Потым прыйшлі Галіна Мікліс, Таццяна Іваніцкая, Гэлена Мілэйша, Зінаіда Ляўданская, Браніслава Ярашэвіч, Марыя Броўка, Луцыя Іваніцкая.
«Папрадухі»
Пазней ўлілося маладое папаўненне: Аляксандр Міцюль, Алег Шкабара, Анатоль і Валерый Вайткевічы, Анатоль і Аляксандр Базюкі, Лілія Герасім, Аксана і Валянціна Мілэйшы.
Пастаянны склад калектыву быў 14-16 чалавек.
З альбома «Папрадухі»:
«За ўвесь час існавання калектыў пабываў з канцэртамі амаль у кожным клубе і СДК раёна. Удзельнічалі ва ўсіх аглядах і святах, якія праводзіліся на Астравеччыне. Асабліва творчымі для калектыву былі 1980-82-я гады».
Ганаровая грамата «Папрадухам»
У рэпертуары калектыву было больш за 30 песень – у асноўным тыя, што спявалі на Астравеччыне: бытавыя, жартоўныя, вясельныя, валачобныя, калядныя.
– Рэпертуар нам Вера (Мілэйша. – Заўв. аўт.) складала, – дзеліцца Марыя Броўка. – Мясцовыя даўнейшыя песні запісвала, нешта з курсаў прывозіла, што ад цёткі сваёй, як у Польшчу ездзіла. Спеўнікі ў нас былі, адна другой давалі перапісваць. Спявалі і па-руску, і па-беларуску, і па-польску, і ўкраінскую чаплялі, і па-просту – невядома якая там мова атрымлівалася, з розных слоў сабраная.
Спеўнік Марыі Броўкі
– Спачатку больш на польскай ды па-просту – песні нашай мясцовасці, – кажа Леакадзія Трахневіч. – Раней жа ўсе спявалі, ішлі працаваць – і спявалі. Кароў паганю, помню, пасвіць, дык мой хазяін ужо ўсе песні знаў. «Ну, Лёдзя, ты такую ды такую заспявай». І я ўжо пяю ды пяю, а ён дзе далей пойдзе папасе, а я сяду ды пяю…
Сярэбранае вяселле Гэнуэфы і Зыгмунда Вайткевічаў
– Размяркоўвалі партыі па галасах – у каго першы, у каго другі, – вяртаецца да размовы пра «Папрадух» Аляксандр Міцюль. – На кожную песню Гена Новік, акампаніятарам у клубе быў, ноты пісаў.
У песенных выступленнях «Папрадухі» адраджалі народныя звычаі і абрады, расказвалі пра сялянскі побыт дзядоў і прадзедаў.
Забавы на свяце Матулін Рушнік
– Спявалі ды справай займаліся, як у даўніну, – вяртаецца думкамі да насычаных выступленнямі часоў калектыву Марыя Броўка, – хто вяжа, хто лён чэша, хто кудзелю чысціць, хто прадзе, хто ніткі матае, хто тчэ. Не сядзелі без дзела – нешта рабілі.
«Папрадухі» на Янаўскім вадасховішчы
– А калі выступаць у кагосьці не атрымлівалася, – расказвае дачка Веры Мілэйшы Аксана Юркойць, – яны клікалі іншых вясковак на дапамогу – спявалі ж песні мясцовыя, яны ўсім былі вядомы.
– Вера для выступленняў нам нават народныя касцюмы заказала, – з непрытоеным шкадаваннем пра мінулае гаворыць Леакадзія Трахневіч.
З альбома «Папрадухі»:
«Калектыў працуе над фальклорнымі танцамі, польскімі песнямі…»
– Мы ж яшчэ і танцавалі – збіраліся, развучвалі – сур’ёзна рыхтаваліся, – расказвае Марыя Броўка. – І кракавяк, і падыспань, і нарэчаньку, і гапак, і лявоніху…
Фальклорная вечарына
– На рэпетыцыі ў клуб вечарам хадзілі, пасля работы, – узгадвае Леакадзія Трахневіч. – А бывала, у хаце ў каго збіраліся.
– Ездзілі выступаць круглы год, – працягвае жанчына. – Мужыкі не ўсіх хацелі пускаць. Адну мужык так пярыў – мы ідзём, а ён каля плоту з палкай ужо чакае! Але яна ўсё роўна прыходзіла спяваць. Мой дык надта добры быў – заўсёды адпускаў, і нават на некалькі дзён!
– Бывала, Вера і з бутэлькай хадзіла па хатах – прасіла мужыкоў, каб жанок адпусцілі, – усміхаецца Аляксандр Міцюль. – І дамаўлялася!
Аксана Юркойць расказала, што ніводнага вяселля ў наваколлі не абыходзілася без «Папрадух» – іх абавязкова клікалі выпраўляць жаніха і нявесту.
Вясельныя вароты шчасця
Драматычныя гурткі і хоры
З запісаў Веры Мілэйшы можна даведацца, што першым калектывам мастацкай самадзейнасці пры Ізабелінскім СДК быў драматычны гурток для дарослых.
Яго першыя спекталі: «Будка 27» па п’есе І. Франка, «Партызаны» па п’есе А. Макаёнка, «Паўлінка»па п’есе Я. Купалы. Удзельнікамі гуртка былі настаўнікі Альгінянскай школы, моладзь вёсак Ізабеліна, Кялёйці.
Выступленне драмгуртка дарослых
Хор складаўся з 50 удзельнікаў розных узростаў – ад 18 да 50 гадоў. Неаднаразова ён быў пераможцам раённых аглядаў-конкурсаў.
«Вялікую дапамогу аказваў калгас: тры разы на тыдзень выдзяляў машыну для збору ўдзельнікаў на рэпетыцыі. Дапамагаў раённы Дом культуры. Акампаніятарамі былі Раман Карвель, Раман Радзюль і Станіслаў Субель».
У 1962-1963 гадах у Ізабелінскім клубе дзйнічалі хор, у якім спявала 40 чалавек, і танцавальны калектыў у складзе 12 чалавек. Яны былі пастаяннымі ўдзельнікамі раённых і абласных аглядаў. Выступалі з канцэртамі мастацкай самадзейнасці ў вёсках раёна.
Канцэрт у Астравецкім лесапарку. 1982 год
Актыўна ўдзельнічала ў мастацкай самадзейнасці моладзь вёсак Ізабеліна, Кялёйці, Альгіняны. Касцяк складалі настаўнікі Альгінянскай школы.
У 1996 годзе Аляксандр Міцюль, які юнаком іграў у самадзейнасці, на той час ужо мастацкі кіраўнік СДК, стварыў дзіцячы драматычны гурток.
З 1998 года драматычны дарослы гурток ўзяла пад сваё крыло Вера Мілэйша. На сцэне ставіліся спектаклі класікаў і сучасных аўтараў беларускай літаратуры.
Работа як стыль жыцця
Не магчыма не расказаць асобна пра загадчыка Ізабелінскага клуба – Веру Мілэйшу.
Яна даўно адышла ў іншы свет, а памяць пра яе жыве. Я слухала ўспаміны вяскоўцаў, гартала фотаальбомы, чытала запісы гэтай жанчыны, у якіх занатавана гісторыя клуба, – і разумела: яна жыла тым, што рабіла.
– Вера такая добрая баба была! Умела сабраць людзей, за ёй усе цягнуліся, – гаворыць Леакадзія Трахневіч.
Вера Мілейша
– Мама родам з вёскі Попішкі, што на Падольшчыне, – расказвае Аксана Юркойць. – Марыла стаць настаўнікам беларускай мовы і літаратуры, але не паступіла. І пасля школы, у 1973 годзе, пайшла працаваць у Ізабелінскую бібліятэку. А праз год выйшла замуж, уладкавалася на на завод «Радыёдэталь» – хацелі з бацькам перабрацца ў Астравец, а на заводзе жыллё абяцалі. Але нешта не склеілася – і яны вярнуліся ў Ізабеліна. Мама стала бухгалтарам у калгасе. А ў 1977 годзе – загадчыкам мясцовага клуба. Спецыяльнай адукацыі ў яе не было, але яна гарэла працай! Адвучылася завочна ў Гродзенскім культасветвучылішчы на рэжысёра тэатральных пастановак.
Семінар у Ізабелінскім СДК. 1991 год
– Для мамы яе работа была стылем жыцця, – працягвае жанчына. – Памятаю: Новы год сустрэлі – і зноў яна ў клуб нясецца, бо свята ж людзям зрабіць трэба!
І Аксане з сёстрамі клубнай работы хапала – хочаш не хочаш, а выступаць даводзілася. «Помню, у склепе бульбу перабіраем з мамай – і песні развучваем, – смяецца, узгадваючы «бульбяныя» рэпетыцыі дачка Веры Мілэйшы. – Бывала, і па гаспадарцы артысткам матуліным дапамагаць даводзілася: не пускае мужык жонку выступаць, пакуль тая дзялку не праполе, – мама да нас: «Ну што, дзяўчаты, трэба дапамагчы!» Ідзём! У думках не было адмовіцца – мама ж сказала. Мы ўвесь час былі, як у віры. Але пры ўсім гэтым маці ўсё паспявала: і па дому, і па гаспадарцы, і за сабой ды намі глядзець – мы заўсёды добра выглядалі. У яе ўсё павінна было быць ідэальна».
Пра апантанасць справай Веры Мілэйшы гавораць і Ганаровыя граматы, дыпломы, Падзячныя лісты – яе асабістыя, калектыву, мастацкім кіраўніком якога яна з’яўлялася, СДК.
Адпачынакдля вяскоўцаў
– Калісьці моладзі ой як шмат было! З Альгінян Пятроўскі танцы прыходзіў іграць, – узгадвае Марыя Броўка. – Сабіраліся хлопцы гуртом, бралі калгасную машыну і аб’язджалі ўсіх музыкантаў – запрашалі іграць. Музыканту плацілі, а кармілі яго па чарзе вяскоўцы.
Пазней на змену гармоніку прыйшлі пласцінкі, потым – бабінныя магнітафоны. «А круцілі як: хто падышоў – той і круціць, абы ўмеў гэта рабіць. Танцавалі да раніцы!» – смяецца Марыя. – А вось у пост танцаў не было – ні ў савецкія часы, ні пасля.
Памятаю тыя дыскатэкі і я: калі ў Ізабеліна круцілі музыку – Астравецкі клуб пуставаў.
Да канца 80-х танцы бясплатныя былі, а ў канцы 80-х іх зрабілі платнымі – 50 капеек.
У Ізабелінскім СДУ выступаюць Дубы-калдуны
– Круціў музыку ў нас чалавек з Бялькішак, – расказвае пра гады свайго дырэктарства Аляксандр Міцюль. – Ён прыносіў свой камп’ютар. Дык мы яго на веласіпедзе, калі не атрымлівалася на машыне, дастаўлялі ў клуб. Гэта не цяпер: узяў планшэт ці флэшку – і пайшоў. А ў 90-х купілі ў клуб новую музычную апаратуру, светамузыку – шчаслівыя былі!..
Не толькі танцамі і самадзейнымі калектывамі ў свой час мог пахваліцца Ізабелінскі клуб. Гэта ўстанова была эпіцэнтрам культурнага жыцця ўсёй ваколіцы. Яго нешматлікія работнікі (2-3 чалавекі ў розны перыяд) аб’ядноўвалі вакол сябе вяскоўцаў, запрашалі на дапамогу калег, каб зрабіць адпачынак цікавым.
Вакальны гурт «Халасцякі». 2002 год
Літаратурная вечарынка да 100-годдзя з дня нараджэння М. Багдановіча
Думаю, мае аднагодкі не забылі, што такое ізабелінскае Купалле. І калядоўшчыкі ды валачобнікі з віншаваннямі хадзілі па навакольных вёсках – і былі там жаданымі гасцямі. Яны збіраліся разам, каб адзначыць Новы год, ладзілі выязныя святы вёсак, вечарыны народных танцаў і песень, літаратурныя сустрэчы, ставілі спектаклі, рабілі запамінальнымі для дзяцей Дзень ведаў і апошні званок, ушаноўвалі юбіляраў сямейнага жыцця і сельскіх працаўнікоў – усяго не пералічыць.
Свята вёскі Альгіяны. Мясцовы фальклорны гурт
Вечарынка ў клубе. 1995 год
Рубінавыя юбіляры Марыя і Зенон Маркевічы. 1993 год
– Ды некалі тут уся вёска выступала! З навакольных прыходзілі дапамагаць, з Астраўца. Як Вера гарэла сваёй справай! А цяпер – нічога... Нават дзецям – што ўжо гаварыць пра дарослых! – няма дзе прытуліцца, нават кнігі няма дзе ўзяць! – з горыччу гаворыць Марыя Броўка. – Сэрца крывёй абліваецца. Чаму так усё зрабілася?..
Фальклорнае свята. 1996 год
У 2013 годзе клуб зачынілі… І замерла жыццё вяскоўцаў.
Дзверы ў танцавальную залу зачынены назаўсёды
