З экспазіцыі школьнага музея: астравецкая «Беларуская хатка»
09:23 / 24.08.2019
Пра кожны з іх мы пастараемся расказаць у праекце «Астравецкай праўды» – «З экспазіцыі школьнага музея».
Этнаграфічны музей «Беларуская хатка»
Заходзіш у калідор, які вядзе да музея сярэдняй школы №1 – і сэрца напаўняецца замілаванасцю. Блакітнае неба, старажытны дуб, поле з кветкамі – менавіта так адлюстраваў любоў да роднага краю астравецкі мастак Дзяніс Ходас.
Гэта сёння школьны музей размяшчаецца ў асобных памяшканнях, мае немалую колькасць экспанатаў. А пачыналася ўсё 23 гады таму, калі настаўніца беларускай мовы і літаратуры Ядвіга Шаблінская стварыла этнаграфічны куток: у кабінеце роднай мовы ўсталявалі невялікія палічкі, дзе расклалі розныя старадаўнія прадметы, прынесеныя дзецьмі і настаўнікамі.
– Ядвіга Каятанаўна заахвочвала дзяцей, упэўнівала іх, што аднойчы страчанае ўжо немагчыма аднавіць, таму вельмі важна сабраць спадчыну нашага краю ў адным месцы, каб будучыя пакаленні маглі вывучаць нашу гісторыю і культуру, – расказвае намеснік дырэктара школы Вольга Нікалайкава.
На працягу некалькіх гадоў у сваіх бабуль і дзядуль, знаёмых і суседзяў, падчас вучобы і летняй практыкі дзеці збіралі старыя рэчы і прыносілі іх у школу. Шмат экспанатаў адшукала і сама Ядвіга Каятанаўна – яна ездзіла па вёсках, прасіла ў людзей аддаць рэчы для музея, нешта купляла. З часам экспанатам «стала цесна» і было прынята рашэнне выдзеліць пад музейную экспазіцыю асобную аўдыторыю – у ёй і арганізавалі «Беларускую хатку».
– Пакой напоўніўся мэбляй і прадметамі хатняга ўжытку. Часам здавалася, што заходзіш у родны дом, дзе жыве душа нашых бабуль і дзядуль, – расказвае Вольга Рамуальдаўна. – Не раз пра гэта гаварыла і Ядвіга Каятанаўна. Музейны пакой яна атаясамляла з роднай вясковай хатай. Так і было на самой справе, бо многія рэчы, прадстаўленыя тут, былі прывезены з бацькоўскага дому Ядвігі Шаблінскай.
Фотаздымак у рамцы, вышытая крыжыкам карціна, гадзіннік з зязюляй, саматканы дыван і стары дзедаўскі куфар – што можа быць даражэй рэчаў, якія напоўнены цеплынёй матуліных рук і дзіцячымі успамінамі?!
…У 2011 годзе музейны пакой атрымаў новае жыццё: была аформлена неабходная дакументацыя – і ў школе з’явіўся этнаграфічны музей «Беларуская хатка».
Пасля Ядвігі Шаблінскай музеем кіравала Ірына Змітровіч, а потым яе справу прадоўжыла Вольга Нікалайкава, якая ў свой час арганізавала ў Мальскай школе музейную экспазіцыю. З прыходам у сярэднюю школу №1 ёй і перадалі музей.
Менавіта тады – было гэта дзесьці ў 2014 годзе – музей змяніў «кватэру». З навучальнага корпуса пераехаў у аднапавярховы будынак на тэрыторыі школы.
– За пазабюджэтныя сродкі работнікі школы зрабілі ў ім рамонт: абшылі дрэвам сцены і столю, паклалі падлогу – надалі пакоям выгляд старой вясковай хаты, – расказвае Вольга Рамуальдаўна. – Тады ж адно вялікае памяшканне разбілі на два пакоі. У адным размясцілася экспазіцыя «Беларуская хатка», другі аддалі пад гісторыю школы.
Музей адкрывалі ў адпаведнасці з беларускімі традыцыямі.
– Мы зрабілі ўваходзіны па старадаўнім беларускім абрадзе. Каб рэчам у гэтай хатцы было камфортна і каб захаваць усю гэтую мінуўшчыну, распрацавалі разам з Інесай Багдзевіч цікавы сцэнарый. Для гэтага дня яна напісала казку «Гаспадарлівы Бульбаш». Усім, хто прыйшоў на нашу ўрачыстасць, было цікава, – узгадвае Вольга Нікалайкава.
Хоць этнаграфічны музей сярэдняй школы №1 носіць першапачатковую назву «Беларуская хатка», у другім яго пакоі размясцілася экспазіцыя, прысвечаная гісторыі школы. І асноўнае месца ў ёй адведзена выпускніку школы, навукоўцу і краязнаўцу прафесару Адаму Мальдзісу.
– З Адамам Восіпавічам у школе праходзіла мноства сустрэч – і заўсёды ён прасіў арганізаваць у нашым музеі экспазіцыю, якая б датычылася знакамітых выпускнікоў сярэдняй школы №1. Менавіта ў гэтым накірунку мы і працуем. Вялікую работу правяла былая настаўніца школы, ветэран працы Ларыса Мартынава. У мінулым годзе да юбілею горада пры падтрымцы райвыканкама была выдадзена кніга «Гісторыя Астравецкай сярэдняй школы №1». У школе ёсць стэнд, дзе змешчаны фота нашых выпускнікоў, якімі мы ганарымся. Але наперадзе яшчэ шмат працы па збору звестак і іх афармленні.
Яшчэ адна экспазіцыя прысвечана Вялікай Айчыннай вайне. Тут утрымліваюцца звесткі пра аднаго з дырэктараў школы, ветэрана вайны Уладзіміра Буракова.
– Нам пашанцавала некалькі гадоў таму сустрэцца з ветэранам Вялікай Айчыннай вайны Францам Дамброўскім-Дубіцкім, пачуць з першых вуснаў гісторыю вайны – на памяць аб той сустрэчы ветэран падарыў нам сваё франтавое пісьмо да бацькоў, – расказвае Вольга Нікалайкава.
Захоўваецца ў музеі і некалькі карцін, якія падарыла былая вучаніца, настаўніца, загадчыца вучэбным метадычным кабінетам Ларыса Кетрыс. Карціны належалі яе брату, знакамітаму навукоўцу Уладзіміру Клюні, які таксама вучыўся ў першай школе.
Асобны куток у музеі прысвечаны конкурсным работам вучняў і настаўнікаў школы.
З калекцыі музея
– Самыя каштоўныя экспанаты нашага музея, размешчаны ў экспазіцыі «Беларуская хатка», – лічыць Вольга Нікалайкава. – Гэта, канешне ж, абразы – святыня, якая аздабляе чырвоны кут у хаце.
– Хацелася б звярнуць увагу і на люльку – сімвал нараджэння дзіцяці, якое ў сваю чаргу з’яўляецца сімвалам будучыні. Мы выхоўваем дзяцей, і люлька ў нашым пакоі займае асаблівае месца, – працягвае Вольга Рамуальдаўна.
Для Вольгі Рамуальдаўны асабліва каштоўнымі з’яўляюцца дываны, вытканыя рукамі яе бабулі Уладзіславы Субаткевіч – жанчыны няма ў жывых, а памяць пра яе жыве – і гэтым нельга не ганарыцца.
Штогод у музей прыходзіць шмат гасцей. З іх самыя ганаровыя, на думку Вольгі Нікалайкавай – былы вучань, вядомы ва ўсім свеце прафесар Адам Мальдзіс, а таксама былая настаўніца беларускай мовы і літаратуры Ядвіга Шаблінская, якая стаяла ля вытокаў стварэння музея.
На прастор…
Сёння музей жыве вірлівым жыццём. За час яго працы не раз змяняліся кіраўнікі і экскурсаводы, аднак кожны з іх зрабіў пэўны ўнёсак у развіццё школьнай скарбніцы і яе праслаўлення не толькі ў раёне, але і ў вобласці і рэспубліцы: у музея і яго членаў ёсць некалькі важных узнагарод рознага ўзроўню.
– Кіраўнікі музея вядуць неабходную дакументацыю, кожны прадмет мае свой інвентарны нумар, складзены інвентарныя акты па кожным экспанаце – захоўваецца інфармацыя пра людзей, якія перадалі сюды свае рэчы, – расказвае Вольга Рамуальдаўна.
– У нас шмат наведвальнікаў. Гэта і дзеці, і дарослыя. Менавіта таму для кожнага ўзросту распрацаваны асобныя экскурсіі, – паказвае Вольга Нікалайкава даволі тоўстыя папкі з распрацоўкамі. – Да кожнай сустрэчы мы старанна рыхтуемся, для малышоў праводзім гульні – маленькім дзецям не вельмі цікава слухаць няхай і важную, але сухую гістарычную інфармацыю.
Калі ў школах раёна сталі арганізоўваць музеі і музейныя экспазіцыі, іх кіраўнікі ездзілі на сустрэчы і семінары, сустракаліся з музейнымі работнікамі – даводзілася нямала вучыцца.
– Мы вучыліся адзін у аднаго – і гэта вельмі дапамагала потым на практыцы, – расказвае Вольга Рамуальдаўна. – Дзякуючы былой настаўніцы Гудагайскай сярэдняй школы Марыі Васілёнак, якая стаяла ля вытокаў стварэння школьнага музея гэтай установы, мы спазналі шмат сакрэтаў вядзення музейных спраў і афармлення дакументацыі. Яна падказала нам ідэю распрацоўкі экскурсій для розных узростаў.
Апошнія гады музеем загадвала педагог-арганізатар школы Марыя Свістун. З пачаткам новага навучальнага года яго ўзначаліць іншы чалавек, які, трэба спадзявацца, таксама пакіне свой след у захаванні сабранай спадчыны.
Лічба
Каля 300 экспанатаў асноўнага фонду і столькі ж дапаможнага захоўваюцца ў школьным этнаграфічным музеі.
