Па сцяжынцы да школьнага парога Свіранскай школы прайшліся яе былыя вучні Святлана Шаблінская, Юганна Сямашка і Анатоль Шаблінскі
10:00 / 31.08.2025
Праект «АП» і РК прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі «Сцяжынка да школьнага парога» прысвечаны закрытым школам і людзям, што некалі там працавалі і вучыліся.
З гісторыі школы
З кнігі «Памяць. Астравецкі раён», вядома, што «у першыя пасляваенныя гады сельскія школы месціліся ў наёмных памяшканнях – звычайных сялянскіх хатах. Існавалі толькі 4 тыпавыя будынкі пачатковых школ, пабудаваныя да 1939 года ў мястэчку Гудагай, Варнянах, Бабраўніках і Вароне. Гэта былі драўляныя дамы пад гонтавым дахам, выдзяляліся вялікімі і шырокімі вокнамі. Пазней з расфарміраванага Свірскага раёна да Астравецкага былі далучаны Клюшчанская, Свірская (напэўна, маецца на ўвазе Свіранская. – Заўв. аўт.) і Кемелішкаўская школы, якія таксама размяшчаліся ў такіх памяшканнях».У жыхара вёскі Вялікія Свіранкі Анатоля Шаблінскага захаваўся фотаздымак з адкрыцця Свіранскай школы, на якім пазначана дата – 1935 год. А Святлана Шаблінская, якая тут нарадзілася, а цяпер жыве ў Мінску, адшукала карту, згодна з якой вядома, што ў Свіранках у 1935 годзе была пабудавана трохкласная школа.
Адкрыццё Свіранскай школы, 1935 год
Расказвае былая вучаніца Святлана Шаблінская:
У нашым сямейным архіве захоўваецца «Асабовая справа вучня» – гэта школьныя дакументы маёй мамы Галіны Юковіч, на якіх пазначана назва ўстановы – Свіранская школа Свірскага раёна Маладзечанскай вобласці. Мама нарадзілася ў 1948 годзе – у асабовую справу прыкладзена нават даведка аб нараджэнні, выдадзеная Караняцкім сельсаветам, а ў школу яна пайшла ў 1955-м. Цікава, што ў асабовай справе сабраны не толькі ведамасці паспяховасці з адзнакамі, дзе пазначана, што пераведзена ў наступны клас, укладзены таксама заява майго дзеда Міхаіла Юковіча аб прыняцці мамы ў школу, характарыстыкі за кожны год навучання і медыцынскія даведкі аб здароўі з подпісам урача – з іх можна даведацца, што медагляд вучні праходзілі на Жукойнецкім урачэбным участку.
Не ведаю, якім чынам гэта «справа» апынулася ў нас. Цікава, што аформлена яна была ў 1959 годзе, хаця мама пайшла ў школу ў 1955-м. Па гэтых дакументах можна нават адсачыць, як змянялася прыналежнасць вёскі да сельсавета – яна была то ў складзе Некрашунскага, то Караняцкага.
Вучні Свіранскай школы, прыблізна 1958-1959 г. У першым радзе другая злева Галіна Юковіч.
Ёсць у нашым сямейным архіве і пасведчанне аб заканчэнні Свіранскай сямігадовай школы і ведамасць за 9 клас Свіранскай школы сельскай моладзі – гэта ўжо дакументы майго таты Аляксандра Шаблінскага. Атрымліваецца, што ўстанова пэўны час была яшчэ і вячэрняй.
Шаблінская Леанарда з вучаніцамі
У маім класе было 6, потым 5 чалавек – і часам на ўроках мы вучылі не толькі сваё, але і прыслухоўваліся, што расказваюць старэйшым. Усяго ж у трох класах тады займалася каля 20 чалавек.
На адным з перапынкаў мы ішлі ў сталовую. Тэхнічкай працавала Станіслава Іосіфаўна Сямашка. Яна гатавала нам гарбату – і яе незвычайна салодкі смак запомніўся на ўсё жыццё. А да яе давалі пячэнне. Гэта такая смаката!
У школьным дворыку вельмі зялёным і прыгожым, былі арэлі, а за школай – стадыён.
Вучні Свіранскай школы
Вучні Свіранскай школы 1963 год другі злева Шаблінскі Аляксандр
Памятаю, зімой на вуліцы, якая вяла да школы, гурбы былі вышэй за нас, але дарогі расчышчалі. А яшчэ мы каталіся на лыжах.Помніцца, як адзначалі святы. Усе вучні выстраіваліся ў калону і з песнямі ішлі да клуба, дзе і давалі канцэрт.
Калі я вучылася, у будынку месцілася не толькі школа, але і сельская бібліятэка, у якой працавала Лідзія Сцяпанаўна Ёдзік. Там было вельмі шмат кніг і чытачоў. У правай частцы будынка размяшчаўся ФАП.
18 выпуск Свіранскай 8-гадовай школы
У час майго навучання Леанарда Вікенцьеўна была адной настаўніцай на ўсю школу. А вось мая бабуля Соф’я Шаблінская ўзгадвала, што раней настаўнікаў было шмат. У асноўным прыезджыя, з розных куткоў Саюза. Асабліва ёй запомніўся Сяргей Ангельцаў – ён, здаецца, быў дырэктарам. Вяскоўцы далі яму мянушку «агурэц», таму што ён агуркі называў на рускі манер «огурцамі».Ангельцаў быў строгім педагогам, і калі ў школе што здаралася паміж дзецьмі, ён прыходзіў дадому разбірацца. І аднойчы завітаў да бабулі Зосі. Справа была на пачатку восені, і бабуля прапанавала яму ўзяць «агурцоў». Сказала – і зніякавела, успомніўшы яго мянушку. Але дырэктар толькі засмяяўся і адказаў, што добра ведае, як яго называюць паміж сабой вяскоўцы.
Разам з ім працавала жонка. І дачка ў іх была. Жылі яны ў адным з пакояў школы.
Дарэчы, быў час, калі заняткі ў школе ішлі ў дзве змены. Побач са школай пабудавалі вялікі дом (перавезлі з хутара Вартачы), у якім размясцілі класы і майстэрню. Таксама каля школы былі гаспадарчыя пабудовы – у іх захоўвалі дровы і брыкет, якімі ацяплялі памяшканні.
Да школы вяла брукаванка. З расповедаў аднавяскоўцаў ведаю, што алею дрэў за школай высаджвалі вучні разам з настаўнікамі – некаторыя з тых дрэў растуць і сёння.
Настаўнікі школы
Маю малодшую сястру Алену спачатку таксама вучыла Леанарда Вікенцьеўна. Потым настаўніцай стала Вільгельміна (Вілія) Іосіфаўна Казлоўская з Малых Свіранак, крыху пазней тут працавала педагог з Рытані Марына Іосіфаўна Саковіч. Вучняў тады было значна менш.Вялікія і Малыя Свіранкі, Плехаці, Мужылы, Траццякі, Радзі, Ізары, Вартачы, Панарцы, Юзэфполе – дзеці з гэтых і іншых бліжэйшых населеных пунктаў хадзілі ў Свіранскую школу. Пасля заканчэння трох класаў мы ішлі ў Падольскую. Дзесьці ў маі прыязджала камісія, размаўляла з намі і «пераводзіла» нас у Падольцы. Сюды ж прыходзілі і дзеці з Караняцкай школы.
На жаль, сення ад Свіранскай школы засталіся толькі падмуркі… Але памяць аб ёй, упэўнена, захоўваюць усе былыя вучні.
Расказвае былы вучань Анатоль Шаблінскі:
І маладых настаўнікаў шмат было, але яны прыязджалі на год, адпрацоўвалі і ехалі хто куды.
1977 год. Вера Фёдараўна Шаблінская і Леанарда Вікенцьеўна Шаблінская з вучнямі.
Настаўнікі школы
Пасвячэнне ў піянеры
Школьныя тэхнічкі
У маім класе было 12 чалавек, усяго ж у школе тады, здаецца, вучылася 120. Настаўнікі былі вельмі моцныя – добрыя веды давалі.
Памятаю, што летам у нас быў працоўны лагер – мы дапамагалі калгасу палоць буракі.
Працоўны лагер
Расказвае былая вучаніца Юганна Пятроўна Сямашка:
І вайну я добра помню: як лёталі самалёты, калі бамбілі мост каля Міхалішак, – нізка-нізка. Страшна было, усё баяліся, каб нашу вёску не спалілі. Уцяклі ў лес – кіламетры за два адсюль, і карову забралі з сабой – шкада было. Пераначавалі, а калі ўсё супакоілася, вярнуліся.
Памятаю, што школу немцы хацелі спаліць. І саломы да яе нанеслі, і дроў, але нешта ці нехта ім перашкодзілі.
Адразу пасля вайны школу зноў адкрылі. Калі вучыцца пайшла, ні чытаць, ні пісаць не ўмела. А ў класе каля 30-ці чалавек – і ўсе рознаўзроставыя. Пазней у дзве змены вучыліся – шмат дзяцей было. Гэта цяпер усе ў гарады імкнуцца, раней у вёсках жылі.
З прадметаў беларускую і рускую мовы вучылі, чытанне, арыфметыку... Беларускую любіла – лёгка мне давалася і вершы добра запаміналіся.
Тры класы былі ў школе – у кожнага свой пакой.
Настаўнікаў было шмат, але ні аднаго са сваіх не ўспомню. А потым быў такі Сяргей Ангельцаў, я ў яго нянькай «падпрацоўвала», дачку Ларысу глядзела. Яго «агурцом» у нас празывалі. Ён і гаспадарку трымаў – і карова, і свінні былі. Гаспадарскі быў чалавек, хоць і з інтэлігентаў.
Калі дырэктарам была Цыганкова, сталовую ў школе арганізавалі, чай на перапынках сталі даваць.
У школе жылі тры сям’і настаўнікаў. А некаторыя здымалі пакоі ў вёсцы.
Пазней да школы яшчэ адзін будынак далучылі. На хутары Вартачы жылі Шэмісы. Калі іх раскулачылі, хату перавезлі сюды. У адной палове вучыліся дзеці, у другой жылі настаўнікі.
У нашу школу прыходзілі і з Падольцаў, і з Жукойняў, і з Каранятаў. Тады яна была сямігодкай.
Але я толькі 5 класаў скончыла. Даўней зусім бедна жылі, кнігі трэба было купляць. А дзе тыя грошы ўзяць?
З пазнейшых настаўнікаў добра помню Веру Фёдараўну Шаблінскую, Часлава Аляксандравіча Шаблінскага, Барыса Канстанцінавіча Качкана – з баянам заўсёды хадзіў, ён спевы выкладаў.
А яшчэ помніцца, што ў школе праходзілі выбары – тут камісіі працавалі.
