Казімір Мараўскі: Збіраўся ў Афрыку, трапіў у Беларусь
00:05 / 25.12.2018
А калі такіх месцаў, якія сталі роднымі, у чалавека некалькі? Тады кожнае з іх проста займае асобны куточак у душы.
Амаль трыццаць гадоў пробашч парафіі Адведзінаў Найсвяцейшай Панны Марыі ў мястэчку Гудагай айцец Казімір Мараўскі мае дзве Радзімы: Польшчу, у якой нарадзіўся, вырас і атрымаў адукацыю, і Беларусь, куды яго прывяло святарскае пакліканне.
Дзяцінства вясковага паляка
У Фелікса і Зоф’і Мараўскіх Тадэвуш быў самым малодшым, сёмым, дзіцем.
– Я нарадзіўся ў сельскай гміне Жарнуў. А жылі мы ў вёсцы Далешэвіцэ непадалёк ад горада Парадыж. У Польшчы месцам нараджэння лічыцца тая мясцовасць, дзе знаходзіцца раддом, у якім з’явілася на свет дзіця, а не месца пражывання бацькоў, – тлумачыць айцец Казімір.
Бацькі Тадэвуша трымалі вялікую хатнюю гаспадарку, мелі 5 гектараў зямлі, працы хапала ўсім – і дарослым, і дзецям.
– Як бы ні даводзілася рана ўставаць і як бы позна мы ні клаліся спаць – кожны дзень у нас распачынаўся з малітвы і заканчваўся таксама супольнай малітвай, – расказвае айцец Казімір Мараўскі. – А ў нядзелю мы, па-святочнаму ўбраныя – лепшы касцюм, белая сарочка, да глянцу начышчаны гуталінам абутак – усёй сям’ёй ішлі ў касцёл у Парадыж.
– Школы ў нашай вёсцы не было – мы вучыліся ў Парадыжы, – расказвае святар. – І ніякіх падвозаў ніхто не арганізоўваў: хадзілі пешшу або ездзілі на веласіпедзе. Я пайшоў у першы клас у 1969 годзе.
Скончыўшы васьмігодку, Тадэвуш пайшоў вучыцца ў ліцэй.
– Ліцэй быў каталіцкім, хоць у той час яшчэ ў Польшчы і панаваў камунізм, – гаворыць айцец Казімір. – Для мяне было важна вучыцца менавіта там.
Чалавек думае, а Бог робіць
Атрымаўшы матуру – так у Польшчы называецца атэстат, – Тадэвуш вырашыў, што звяжа сваё жыццё з медыцынай: у ліцэі хлопец неаднойчы чуў расказы місіянераў, якія працавалі ў Афрыцы.
– Я з заміраннем сэрца слухаў іх расповеды, – і марыў аказацца поруч з імі. Але для гэтага трэба было атрымаць медыцынскую адукацыю, – успамінае юнацтва айцец Казімір. – Я нават дакументы падаў у медыцынскі ўніверсітэт…
Аднак не той шлях быў прызначаны Тадэвушу: да ўступных іспытаў справа не дайшла, бо хлопец выправіўся ў пілігрымку да Маці Божай Яснагурскай. Там ён ужо дакладна вырашыў, што пойдзе ў кляштар кармялітаў – там Тадэвуша нараклі Казімірам. Пражыўшы год у кляштары, айцец Казімір скончыў вышэйшую семінарыю ў Познані, а потым Кракаўскую вышэйшую духоўную семінарыю.
І ўвесь гэты час яго не пакідала думка пра Афрыку.
– Мы нават гурток па падрыхтоўцы да місіянерства ў семінарыі стварылі. Я французскую мову спецыяльна для гэтага вывучаў – рыхтаваўся, – узгадвае айцец Казімір. – Каб сабраць грошы на набыццё неабходных рэчаў для місіянераў у Афрыцы, мы збіралі і здавалі макулатуру і металалом. Купіўшы ўсё патрэбнае, пакавалі пасылкі кілаграмаў на дзвесце – для гэтага спецыяльна збівалі вялікую дашчатую скрыню – і адпраўлялі місіянерам.
Адслужыўшы пасля вучобы два гады сакратаром правінцыяла ў Варшаве, айцец Казімір папрасіўся, каб яго ўключылі ў склад місіі ў Афрыку. У адказ пачуў:
– Да цябе ўжо пяць чалавек туды адправілі. Так што выбірай, куды паедзеш: Беларусь, Украіна ці Сібір.
Святар выбраў...
На другой Радзіме
З Беларуссю айцец Казімір упершыню пазнаёміўся ў 1990-м годзе, калі ксяндзы з Польшчы прыехалі на Навагрудчыну, каб дапамагчы мясцоваму святару ў час Вербнай нядзелі. Да гэтага часу Казімір Мараўскі нічога пра нашу краіну не ведаў.
– Мне спадабаліся месцы, дзе я цэлебраваў, – расказвае святар. – І прыхаджане таксама. Прыехаўшы ў Беларусь, я не адчуваў сябе чужым: людзі добрыя, адкрытыя, шчырыя, мясціны цудоўныя… Мне вельмі лёгка тут, можна сказаць, у мяне з’явілася яшчэ адна Радзіма, якую я люблю ўсім сэрцам.
Айцец Казімір вярнуўся са святарскай дэлегацыяй у Польшчу, а праз некаторы час прыехаў у Беларусь несці прыхаджанам Слова Божае.
У мястэчку Гудагай Казімір Мараўскі жыве і служыць Богу і людзям ужо 14 гадоў. Ён упадабаў наш край, пазнаёміўся з беларускай культурай і мясцовымі традыцыямі – але не забывае і свае, родныя.
У Польшчы айцец Казімір бывае некалькі разоў на год: там магілы яго бацькоў, там жывуць браты і іншыя родзічы.
Не забыў беларускі паляк і смак сваёй Радзімы, каларыт яе жыцця – калі ён узгадваў нацыянальныя традыцыі і кухню, здавалася, што і я смакавала тыя стравы і была на тых святах!
Каб пачулі, трэба гаварыць на зразумелай мове
У дзяцінстве мне была незразумелай пропаведзь ксяндза, значэнне многіх слоў у малітвах на польскай мове – так некалі і Тадзіку Мараўскаму было цяжка ўспрымаць касцёльную навуку на лацінскай.
– Я пачаў прыслугаваць у касцёле з пяці гадоў – брат прывёў. Цяжка было малому адказваць ксяндзу на лацінскай, але я вучыў, стараўся – успамінае айцец Казімір. – Да 70-х гадоў мінулага стагоддзя імшы ў польскіх каталіцкіх храмах вяліся толькі на латыні, пасля ўжо польская стала ўжывацца.
Калі айцец Казімір прыехаў служыць у Беларусь, набажэнствы вёў па-польску. Але потым зразумеў, што дзеці і моладзь зразумеюць Божае Слова тады, калі з імі загавораць на роднай мове.
– Памятаю, як у адной парафіі я вырашыў навуку для дзяцей і моладзі казаць па-беларуску – бачыў, што не разумеюць, аб чым гавару па-польску. Праўда, спачатку атрымлівалася польска-беларуская трасянка, – смяецца, узгадваючы, Казімір Мараўскі. – Але я такі рады быў, што мяне пачалі разумець. Ды неўзабаве да мяне прыйшла дэлегацыя старэйшых прыхаджан з просьбай весці імшу па-польску – так было заўсёды, і яны не разумелі, для чаго гэтыя змены. Я патлумачыў – і яны пагадзіліся.
Айцу Казіміру нялёгка было прамаўляць навуку па-беларуску – да гэтага ён не вывучаў ні рускай, ні беларускай мовы.
– Як ехаў у Беларусь, толькі і ведаў што «здравствуйте», «до свидания», «спасибо», «пожалуйста», – з усмешкай успамінае святар.
Айцец Казімір і цяпер стараецца гаварыць пропаведзі па-беларуску – за амаль 30 гадоў служэння ён добра вывучыў нашу мову – кажа, што так толку болей.
Пра Польшчу і палякаў
* На Каляды і Новы год падарункі дзецям прыносіць Святы Мікалай.
* На вігілійным стале абавязкова павінна быць аплатка, запечаны карп, куцця і кампот з сухафруктаў. Куццю робяць з распаранай пшаніцы, у якую дадаюць мёд, разынкі, мак і грэцкія арэхі.
* У Вербную нядзелю ў некаторых рэгіёнах Польшчы праводзяць конкурсы на самую прыгожую і самую вялікую вербачку – некаторыя з іх дасягаюць 15-ці метраў у вышыню.
* У першы панядзелак пасля Вялікадня ёсць традыцыя аблівання вадой – «Смігус-дынгус».
Гэту традыцыю некалі прывёз з сабою айцец Казімір і ў Гудагай.
«У дзяцей і моладзі яна хутка прыжылася: сухім у гэты дзень ніхто не заставаўся», – кажа святар.
* Пасля Адвэнтовага посту ў палякаў любімая забава – куліг, або «карагод саняў». Запрагаюць коней у сані, туды садзяцца дарослыя, да саняў прычапляюць малыя санкі для дзяцей – і катаюцца. Потым распальваюць вогнішча смажаць шашлыкі і каўбаскі, дзяцей частуюць цукеркамі.
* Польскае паходжанне маюць танцы паланэз, кракавяк, мазурка, а вось полька – не.
* Традыцыйныя польскія стравы: бігас – тушаная з мясам і каўбаскамі капуста, бульбяныя аладкі, боршч, а таксама шарлотка і пончыкі. Пончыкі робяць вялікімі, іх глазуруюць або паліваюць шакаладам, у іх кладуць розную начынку – асабліва любяць яе з варэння з дзікіх руж.
* Любімая польская прыправа – кроп.
* Мажанна – народнае свята, кшталту Масленіцы. Праўда, калі ў нас пудзіла Зімы спальваюць, у Польшчы яго яшчэ і топяць у рэчцы, возеры ці сажалцы.
* Ветлівая форма звароту ў палякаў – пан, пані, паненка.
* Каля 90% насельніцтва Польшчы – католікі, таму традыцыі гэтай краіны цесна звязаныя з рэлігіяй.
* Імяніны ў палякаў – большае свята, чым дзень нараджэння.
Традыцыйныя імёны
Жаночыя: Марыя, Марыёла, Ядвіга, Зоф’я.
Мужчынскія: Станіслаў, Міраслаў, Анджэй, Ян.
У Польшчы ёсць населены пункт, які называецца Астравец Свентакшыскі – цяпер гэта гарадская гміна. Першыя згадкі пра яго адносяцца да 14 стагоддзя – на стагоддзе раней, чым пра наш горад, – у той час гэта была вёска Астравец. А вось горадам польскі Астравец стаў у 17 стагоддзі. Сучасную назву ён атрымаў у 1937 годзе, але больш ужывальнай застаецца назва Астравец.