Пробашч Гудагайскага касцёла айцец Казімір Мараўскі: "Паверыць усім сэрцам"

Кожны чалавек – гэта планета, населеная ўчынкамі, словамі, думкамі, надзеямі і расчараваннямі, сустрэчамі і расстаннямі, усмешкамі і слязьмі… І не варта нават спрабаваць разабрацца ў яе густанаселенасці, каб зрабіць “перапіс” чужой планеты, нейкім чынам яе класіфікаваць – усё адно страціш дарогу, заблукаеш дзе-небудзь у паднябессі мараў або ў багне сумненняў. А ў выпадку, калі вашы арбіты на нейкі кароткі момант раптам супадуць, лепш проста падставіць уласнае сэрца пад хвалі цеплыні і шчырасці, якія выпраменьвае гэтая “планета”. Каб потым, калі кожны з вас паляціць далей ужо па ўласнай траекторыі, радавацца ўсведамленню: табе пашчасціла адкрыць для самога сябе яшчэ адзін, да гэтага часу невядомы касмічны аб’ект.

Пробашча Гудагайскага касцёла айца Казіміра Мараўскага на Астравеччыне ведаюць усе – няма ў раёне такога касцёла, дзе б ён не спавядаў, не маліўся, не гаварыў казанне. Быстры, дзейсны. Заўсёды ў добрым настроі – нібы душэўныя і фізічныя болькі яму невядомы. Вельмі кантактны. І бліскуча адукаваны.
Але што гэта я раскідалася эпітэтамі? Лепш няхай айцец Казімір сам раскажа пра сябе…
– Родам я з Польшчы. З Парадышу, што ў Луцкім ваяводстве. З вялікай сям’і, у якой нарадзіўся апошнім – сёмым. Акрамя мяне, у бацькоў было яшчэ пяцёра сыноў і адна дачка. Вядома, гэтая нагода не магла не радаваць тату, асабліва калі ў нядзелю ён ішоў у касцёл у акружэнні шасці сыноў – памочнікаў! Маме ў гэтым сэнсе пашанцавала менш, але і яна мела каму заплятаць косы. А што тычыцца работы, то ў нашай сям’і яе ніколі не падзялялі на жаночую і мужчынскую. Я ўмею касіць і араць, даіць кароў і наводзіць парадак у доме… Вось толькі гатаваць толкам так і не навучыўся…
Вядома, гаспадарскія клопаты мама з татай падзялілі паміж сабой, але заўсёды прыходзілі адзін аднаму на дапамогу. І калі адзін з іх па нейкай прычыне адсутнічаў, другі стараўся да моманту яго вяртання выканаць усю работу. Тата ў такіх выпадках нават гатаваў вячэру. Мама карміла жывёлу.
Зямлі ў нас было няшмат – пяць гектараў, але гаспадарку бацькі трымалі немалую: 10 кароў, 15-20 свіней, коней… Так што працы хапала ўсім.
Цікава, што ўсё жыццё мае бацькі прытрымліваліся пэўнага распарадку: вечарам тата ( і мы, дзеці) клаліся спаць першымі, а мама, у якой нарэшце выдавалася вольная хвіліна, прасавала, мыла, зашывала… Затое раніцай тата ўставаў першым. Вельмі рана. У гадзіны тры. Ён запальваў парнік, у які яшчэ з вечара засыпаў чатыры кошыкі бульбы, і раскурваў сваю першую ў гэты дзень цыгарэту. Курыў тата шмат.
Мама падымалася ў гадзін пяць і цэлы дзень – як вавёрка ў коле. Толькі накарміць, не гаворачы пра іншую работу, ёй тройчы на дзень трэба было дзевяць чалавек.
Адзін-два разы на тыдзень мама пякла хлеб. Гэта былі мае любімыя дні. Мне падабалася ўсё: кіславаты пах дыхаючага цеста, мільгаценне маміных рук, якімі яна старанна вымешвала яго, фармаванне цеста ў акруглыя боханы... Падрыхтоўка печы была сапраўдным мастацтвам – трэба было нацепліць яе роўна да акрэсленай тэмпературы, каб хлеб не падгарэў або не “застыг”, потым выдаліць жаратак, акуратна вымесці печ і ўжо ў чыстую “ўсадзіць” боханы. Як цудоўна пах хлеб, даспяваючы ў чэраве печы! А якім ён быў на смак!!! Пазней мне давялося пабываць у многіх краінах, спрабаваць хлеб розных гатункаў – смачнейшага за мамін я так і не знайшоў…
Мы раслі ў рэлігійнай атмасферы, і ў гэтым па большасці таксама заслуга мамы – яна прывучала нас да малітвы з маленства. Тата, як звычайны сярэдне-статыстычны мужчына, рэгулярна хадзіў у касцёл, рана-вечар адмаўляў пацеры, але маміна вера была ў крыху іншай, больш глыбокай плоскасці.
Тата трымаў сярод нас дысцыпліну. Мы яго пабойваліся. І не таму што ён за дрэнныя ўчынкі неяк караў асабліва моцна, а таму што паважалі. Дарэчы, падыход да пакарання ў таты быў своеасаблівы – яго ён спалучаў з фізкультурай. Гэта значыць, тых з нас, хто “праштрафіцца”, ён ставіў у кут на калені, а ў выцягнутыя рукі даваў па цэгле – падобная працэдура выдатна развівала мускулатуру і вельмі хутка прыводзіла да раскаяння.
Забіякаў тата разводзіў па кутах з прыкладна такімі словамі: “Цябе, старэйшага, стаўлю ў кут за тое, што не саступіў малодшаму, неразумнаму. А цябе, малога, за тое, што замахваешся на старэйшага”. Пасля заканчэння пакарання абавязкова трэба было падаць адзін аднаму рукі. Не гатовы падаць брату руку? Вяртайся ў кут і кленчы, пакуль змякчэеш…
А вось мамы мы не баяліся – мы яе любілі моцна-моцна. Калі тата выязджаў па нейкіх справах з хаты, мы “станавіліся на галовы” – хата разлягалася ад нашых жартаўлівых выхадак. І мама, гледзячы на нас, літаральна каталася па канапе ад смеху.
У чацвёртым класе я вырашыў, што самы час пачынаць курыць. Сэканоміў грошы, якія выдаваліся мне на школьныя абеды, і купіў сабе пачак “Спорту”. Цыгарэты былі моцнымі, без фільтра. Курыў іх на працягу амаль што двух тыдняў, кожны раз хаваючы пачак у спецыяльным тайніку на вуліцы. І аднойчы забыўся – пакінуў цыгарэты ў штанах. Больш таго, пералазячы праз плот, зачапіўся за нешта і раздзёр штаніну. Кладучыся спаць, прынёс маме на “рамонт”.
Я яшчэ не паспеў заснуць, калі мама знайшла ў маім кішэні “кампрамат” і расказала пра гэта тату. “Разбяромся заўтра”, – сказаў той. Вядома, ноччу мне было не да сну – перабіраў усе магчымыя варыянты пакарання. Ведаў: на гэты раз без рамяня не абыйдзецца. Задрамаў толькі пад раніцу, а калі прачнуўся, таты ўжо дома не было…
З поля ён вярнуўся бліжэй да паўдня, паклікаў мяне. Пасадзіў перад сабой. Памаўчаў, гледзячы некуды ў бок, а потым сказаў:
–Я цяжка працую, каб ты меў магчымасць не быць галодным… Не спадзяваўся я, што ты, сынок, так марнуеш маю працу…
Памаўчаў яшчэ крыху, насунуў шапку на патыліцу і выйшаў з хаты…
Напэўна, калі б тата мяне тады налупцаваў, я, як і большасць дзяцей, зрабіў бы яму насуперак – працягваў бы патаемнае курэнне. Але тата паступіў мудра – даў зразумець, як глыбока я яго пакрыўдзіў… Запаліць наступную цыгарэту я дазволіў сабе толькі пасля таго, як атрымаў пасведчанне аб заканчэнні школы…

Нашы традыцыі

У палякаў няма традыцыі адзначаць дні нараджэння – куды больш значным святам мы лічым імяніны. У дзень святой Зоф’і (“мудрасць”) кветкі ад нашай сямёркі атрымлівала мама, у дзень святога Фелікса (“шчаслівы”) – тата. Вядома, у нашы дні імянін мы таксама не заставаліся без падарункаў. Галоўнымі святамі года лічыліся Вельканац, Зялёныя Свёнткі… Самым любімым – Ражаство.
Да Нараджэння Божага Дзіцяці мы пачыналі рыхтавацца з лета: сушылі грыбы, яблыкі, грушкі – на вігілійным стале ў нас абавязкова прысутнічалі пірог з грыбамі і кампот з сухафруктаў. І смажаная рыба. І бліскучыя ад тлушчу кавалачкі селядца, прыкрытыя ружовымі колцамі цыбулі. І чырвоны боршч з грыбамі. І клёцкі. І, канешне ж, куця з распаранага зерня пшаніцы, прыпраўленага мёдам, макам, арэхамі, семачкамі сланечніка…
Але вігілійнаму вечару папярэднічаў Адвэнт, падчас якога кожную раніцу ўсёй сям’ёй мы спяшаліся на раратнюю імшу. Яна пачыналася ў сем гадзін, да касцёла трэба было дабірацца два кіламетры, а тагачасныя зімы славіліся снягамі ды марозамі…
Па той простай прычыне, што ў мястэчку няма дзяцей, мы не праводзім раратніх імшаў у Гудагайскім касцёле. Затое двойчы на тыдзень рараты адпраўляюцца ў касцельных дамах у Ліпках і ў Гродзях. І нават у самую непраглядную цемру… Пры не самым лепшым настроі… Як толькі мой аўтамабіль узбіраецца на горку, вачам адкрываецца панарама: з усіх бакоў вёскі сцякаюцца да касцельнага доміка ручаінкі запаленых знічак. І маё сэрца пачынае спяваць ад радасці…
З асаблівым нецярпеннем мы чакалі дня святога Мікалая, які ноччу прыносіў нам падарункі – раскладаў іх кожнаму пад падушку. Найчасцей гэта бывалі цукеркі, але часам, калі напярэдадні нехта з нас нешта “ўчудзіў”, святы лажыў яму пад падушку розгу. Зрэшты, спадзеючыся, што вінаваты “ўсвядоміць і выправіць свае паводзіны”, Мікалай не забываў пакінуць тату жменьку цукерак, каб ён перадаў хлопчыку пасля таго, як той выправіцца.
У Гудагайскую парафію святы Мікалай таксама заглядае штогод. Сёлета напярэдадні яго імянін выпаў лёгкі сняжок, і святы на санках, у якія былі ўпрэжаны алені, прывёз нашым рабятам у падарунак шакаладных Дзядоў Марозаў. Праўда, перадаў іх праз нас, але толькі таму, што не было часу – спяшаўся да іншай дзятвы. Падарунак, здавалася б, просценькі, але ў маленькіх вернікаў ён выклікаў мора радасці. Менавіта гэтаму мы павінны вучыцца ў дзяцей – уменню радавацца самым простым рэчам.
Цэлы дзень напярэдадні Нараджэння Хрыстуса мама праводзіла на кухні. Старэйшыя дзеці ёй дапамагалі. Мы з братам, які нарадзіўся перада мной, убіралі ёлку. Шарыкі, гірлянды, “дожджык”, які ў нас называлі “анельскімі валасамі”. Большасць цацак мы рабілі сваімі рукамі. А замест сённяшніх электрычных ліхтарыкаў да махнатых лапаў лясной прыгажуні прымацоўвалі рознакаляровыя свечкі. Чаплялі на ёлку арэхі, яблыкі і, вядома ж, цукеркі. Прадаўгаватыя “алоўкі” ледзянцоў віселі доўга, а ў шакаладных цукерак век быў кароткім – вельмі хутка наша сямёрка падмяняла іх змесціва кавалачкамі мыла, хлебным мякішам або проста акуратна закручвала пустую абгортку.
Тата прыносіў з пуні добры абярэмак сена. “Навошта так шмат, Фелікс?” – незадаволена пыталася мама, убачыўшы, як дарогу ад дзвярэй да стала засцілае “дыван” з сухой травы. “Пан Езус нарадзіўся ў сене, – нязменна парыраваў тата. – Таму на вігілійным стале яго павінна быць шмат”.
Нехта з дзяцей (спецыяльна прызначаны на гэтую ролю!) назіраў за небам – як толькі загаралася першая зорка, ён “апавяшчаў” старэйшага брата, і той запальваў свечкі на ёлцы. Гэта быў сігнал сядаць за стол.
Вігілія пачыналася з малітвы. Услед за татам мы адмаўлялі “Ойча наш”, “Слаўся, Марыя”, “Хвала Айцу”. Нехта са старэйшых дзяцей чытаў адпаведную цытату са Святога Пісьма. Потым надыходзіў час ламання аплаткі. Спачатку яе дзялілі паміж сабой тата і мама, а потым – усе мы.
Нарэшце можна было прыступаць да пачастункаў! Лічылася, што на вігілійным стале трэба паспрабаваць кожную страву. А пасля вячэры мы спявалі калядныя песні. Кожны з нас меў сваю “ксёнжачку”, тата аб’яўляў назву чарговай “калядкі”, мы адкрывалі патрэбныя старонкі і пачыналі.
Трэба сказаць, што ў нашай сям’і ўсе валодалі добрым музычным слыхам – спявалі мы зладжана і з натхненнем. Часамі вецер да гэтага часу прыносіць адгалоскі тых нашых спеваў…

Дарога ў кармяліты

Яна пачалася вельмі рана – у 5-6 гадоў я стаў міністрантам у касцёле. Пробашчам у нас быў ксёндз Ізыдор Папер, якога за малы рост парафіяне за вочы называлі “Паперык”. Ён быў энергічным чалавекам, адначасова і жорсткім, і вельмі добрым. У нашай парафіі ён служыў на працягу 38-мі гадоў і падрыхтаваў каля 50-ці святароў і гэтулькі ж сясцёр законных.
У 10 гадоў я збіраўся стаць ксяндзом. У дванаццаць: хоць кім абы толькі не ксяндзом. У чатырнаццаць: а ўсё ж такі кім канкрэтна?
…Ліцэй я заканчваў у Вадавіцах і там пазнаёміўся з місіянерамі, якія нядаўна вярнуліся з Афрыкі – рамантыка іх расповедаў цалкам захапіла мяне, і я вырашыў стаць доктарам, каб змагацца з цяжкімі афрыканскімі хваробамі. Падрыхтаваў дакументы для паступлення ў медуніверсітэт, але перад тым, як іх выслаць, пайшоў у пілігрымку ў Чэнстахова.
Рашэнне стаць святаром прыйшло прыкладна ў палове дарогі да Маці Божай Яснагурскай… Адзін з маіх стрыечных братоў быў кармялітам, і я вырашыў пайсці па яго слядах.
У кляштар я збіраўся з энтузіязмам, але чым бліжэй падыходзіў тэрмін, тым страшней станавілася. Калі з акна таксі, на якім давялося дабірацца, я ўбачыў кляштарныя сцены, навалілася, лічы, неадольнае жаданне павярнуць назад. Нейкім цудам мне ўдалося справіцца са сваімі страхамі…
Пад’ём у кляштары быў у 4.45, і адразу – на малітву. У ордэна кармялітаў даволі жорсткія правілы. Першыя 3-4 тыдні прысвячаліся, калі можна так сказаць, узаемааглядзінам – мы, кандыдаты ў члены брацтва, прыглядаліся да манахаў, яны – да нас.
Нарэшце ордэн кармялітаў стаў маёй сям’ёй – з імем Тадэвуш, якое бацькі далі мне пры нараджэнні, давялося развітацца. Айцы-кармяліты нараклі мяне Казімірам. Я люблю гэтага святога і яго імя, хаця ў самых безнадзейных выпадках малюся ўсё ж да свайго першага патрона – да апостала Юды Тадэвуша.
Я закончыў Кракаўскую вышэйшую семінарыю і ў 1988 годзе быў высвенчаны на ксяндза. Трэба сказаць, што з самага пачатку манаскага жыцця я рыхтаваў сябе да місіянерства ў Афрыцы – нават спецыяльна вывучаў французскую мову. Але сакратар правінцыяла, да якога я звярнуўся пасля высвянчэння, адказаў мне, што, на жаль, група кармялітаў толькі што ад’ехала ў Афрыку, але затое ёсць вакансіі ў Беларусі…
У Беларусь мяне не цягнула – упершыню я паехаў туды падчас канікулаў проста дзеля цікавасці. Трапіў у Навагрудак, да ксяндза Антонія Дзям’янкі. На Навагрудчыне ў той час на сем касцёлаў было тры ксяндзы …
…Паваротнай кропкай для мяне стала тады набажэнства ў мястэчку Дварэц. Яно адбывалася ў Вялікую Пятніцу – у гэты дзень ксёндз не служыць імшу, а ложыцца крыжам перад алтаром, а вернікі вакол яго моляцца стоячы. Я лёг. І раптам бачу: кладуцца на падлогу і ўсе прысутныя. Спачатку мяне гэта рассмяшыла – невукі! А прыгледзеўся: людзі ляжаць крыжом перад алтаром і плачуць – ад самай вайны ў іх касцёле не было набажэнства…
У 1990 годзе я прыехаў у Беларусь на пастаянную працу. Спачатку – у Гудагай. Разам з айцом Бернардам. Потым у Солы. У 1999 годзе мяне перавялі ў Селівонаўцы, дзе я адпрацаваў пяць гадоў. А ў 2003-ім вярнуўся ў Гудагай. Да Маці Божай Гудагайскай і Яе Сына. Абраз стварае атмасферу – у Гудагайскім касцёле кожны з нас, з тых, хто кленчыць перад яго алтаром, чуецца як у бацькоўскім доме. Ён запрашае, але не да пакланення звычайнай дошцы і нанесеных на яе фарбаў, а да глыбокага перажывання, да спаткання з Богам ва ўсіх Яго праяўленнях. Божае Дзіцятка на абразе туліцца да Маці Сваім тварыкам і нас запрашае: туліцеся! Шукайце апору і надзею!
І людзі раскрываюць свае сэрцы Беззаганнай, прыносяць да яе свае беды і клопаты.
Толькі за час маёй працы ў Гудагайскім касцёле сюды паступілі сведчанні ад чатырох чалавек, якія праз малітву да Маці Божай Гудагайскай вылечыліся ад раку. У траіх жанчын нарадзіліся доўгачаканыя дзеці. Яшчэ адна жанчына вельмі паважнага, пад 80 гадоў, узросту (гэта здарылася сёлета) устала пасля пералому шэйкі бядра. А колькі цудаў здараецца ў нашым касцёле з тымі, хто злоўжывае спіртнымі напоямі!
Маці Божая! Мы ведаем: Ты можаш усё… А мы… Мы – толькі людзі. З усімі нашымі сумненнямі, пошукамі, слабасцямі. І той “дзявяты вал” клопатаў, які нярэдка накрывае літаральна з галавой, часам падаецца нам – не па сілах. І сама сабой з’яўляецца спакуса адступіць, адмовіцца, зачыніць у знямозе вочы. Але кожнага з нас, людзей, Бог адарыў неацэнным дарам – малітвай. А з ёй і праз яе можна адолець усё. Нават самае неадольнае. І тое, што на мяжы здольнасцей, і тое, што за мяжой…
Божае Нараджэнне… 2012-тае… І кожны раз – нібы ўпершыню… Мільёны людзей у гэты святы вечар з надзеяй глядзяць у неба, чакаючы, калі запаліцца Яго зорка… І, робячы месца для маленькага Езуса ў сваіх дамах і сэрцах, давайце не забудзем пакінуць там месца і для сваіх блізкіх. Каб усім сэрцам любячы Бога, мы не забывалі пра любоў да чалавека, Яго стварэння. Спакою. Згоды. Любові. Радасці ад таго, што Бог з намі, і што перад Ім мы ўсе разам. Давайце вучыцца любіць адзін аднаго так, як Ён нас любіць. Давайце верыць глыбока-глыбока – усім сэрцам.

Запісала Ганна ЧАКУР, фота аўтара.