Як мода на музейныя пакоі прывяла да «Вытокаў»
09:29 / 01.07.2020
Пра кожны з іх мы расказваем у праекце «Астравецкай праўды» – «З экспазіцыі школьнага музея».
Так званая мода на музейныя пакоі і музеі ва ўстановах адукацыі з’явілася з надыходам новага тысячагоддзя.
– Тады ва ўсіх школах сталі збіраць этнаграфічныя экспанаты і ствараць пры кабінетах беларускай мовы ці гісторыі музейныя куткі, – расказвае дырэктар Гервяцкай школы Валянціна Трышына. – Такая ж праца пачалася ў нашай установе. У 2005 годзе ў нас з’явіўся музейны пакой. Як паказаў час, гэта аказалася добрай справай.
У 2015-м музейная экспазіцыя Гервяцкай сярэдняй школы перасялілася ў асобны будынак – гэта таксама паспрыяла яго развіццю.
– Так музейны пакой перарос у гісторыка-этнаграфічны музей, – успамінае намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце Вольга Каткоўскіс. – Сярод вучняў і настаўнікаў мы аб’явілі конкурс на лепшую назву музея. Выбралі варыянт «Вытокі» – гэтая назва спадабалася ўсім.
І ажываюць сівой гісторыі старонкі
У школьным музеі некалькі экспазіцый. Традыцыйна экскурсія пачынаецца з гісторыі аграгарадка Гервяты і вёсак, якія знаходзяцца ў яго мікрараёне.
– Мы абавязкова расказваем пра род Дамейкаў – яны да 1939 года былі ўладальнікамі сённяшняга аграгарадка, – расказвае дырэктар школы.
Частку экспазіцыі школьнага музея займае гісторыя касцёла Святой Тройцы – без яго немагчыма ўявіць Гервяты. Тут можна знайсці адзін з самых каштоўных экспанатаў – касцёльную кнігу «аб тых, хто прыняў камунію і спавядаўся».
– Калісьці ў будынку праўлення калгаса «Радзіма» таксама быў невялікі музейны куток. Там было шмат экспанатаў. Мая свякроў, Ядвіга Браніславаўна Трышына, працавала сакратаром партарганізацыі і таксама займалася гэтай справай. Але пры пераездзе праўлення ў новы будынак многія экспанаты згубіліся, штосьці перайшло да нас, – узгадвае Валянціна Вацлаваўна. – Мне здаецца, што гэтая кніга – з таго калгаснага музея.
Ішла вайна народная
– На жаль, сёння ў нашай мясцовасці не засталося ніводнага ветэрана вайны. Апошні, былы старшыня калгаса «Радзіма» Андрэй Галагаеў, памёр некалькі гадоў таму, – праводзіць экскурсію Вольга Каткоўскіс.
Але памяць пра яго і яшчэ некалькі дзясяткаў ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны і вязняў канцэнтрацыйных лагераў захоўваецца ў школьным музеі: вайсковая каска і біклажка, фотаздымкі, дакументы, узнагароды – усё расказвае пра 1941-1945 гады.
Людзей працы мы шчыра славім
Гісторыі калгаса «Радзіма» – сённяшняга КСУП «Гервяты» – прысвечаны асобны раздзел.
Адзін з цікавых фактаў – узнагароджванне і занясенне калгаса на Дошку гонару Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі ў Маскве.
– Гэта было напачатку 80-х, – расказвае Валянціна Трышына. – Наш калгас славіўся ва ўсім СССР.
Сёння старыя фотаздымкі, дакументы і медалі ўдзельнікаў сацспаборніцтваў захоўваюцца ў музейнай экспазіцыі. А памяць пра людзей, якія працай праслаўлялі свой край, жыве сярод маладога пакалення.
Школа: мінулае і сучаснае
І канешне ж, адна з экспазіцый расказвае пра гісторыю Гервяцкай школы.
Школа ў Гервятах узнікла ў 1774 годзе. Першапачаткова гэта была парафіяльная школа пры касцёле. У 1889 годзе пачала дзейнічаць руская школа – у ёй было тры класы. У 1903 годзе тут вучылася каля трыццаці вучняў. З 1921 года заняткі ў школе сталі весці на літоўскай мове. Прычына простая: у Гервятах і наваколіцах пражывала шмат літоўцаў, якія імкнуліся даць дзецям адукацыю на роднай мове.
– Школа на той час размяшчалася ў будынку, дзе пазней быў Гервяцкі сельвыканкам. У 1924 годзе навучальная ўстанова стала польскай. А ў часы вайны пад кіраўніцтвам ксяндза Голіса ў Гервятах выкладанне прадметаў зноў сталі весці па-літоўску, – узгадвае этапы дзейнасці навучальнай установы дырэктар.
Пасля вызвалення Астравеччыны школа стала беларускамоўнай. Яна лічылася пачатковай, але займаліся ў ёй вучні рознага ўзросту і ўжо ў 1944 годзе школа стала сямігодкай, а ў 1953-м – сярэдняй. Па ўспамінах старажылаў, да 1957 года навучанне было платным.
Знакавым для навучальнай установы стаў 1963 год: у Гервятах узвялі новы будынак школы – той самы, у якім яна знаходзіцца цяпер.
У верасні 1966-га школу ўзначаліў Эдуард Міхайлавіч Пяткевіч, які да гэтага працаваў намеснікам дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце – ён, дарэчы, удастоены звання Заслужаны настаўнік БССР. Потым установай кіраваў Уладзімір Пятровіч Ступакоў. У 2003-м дырэктарам стала Наталля Іванаўна Мацко, яна ўзнагароджана нагрудным знакам «Выдатнік адукацыі». А з 2013 года на капітанскім мосціку – Валянціна Вацлаваўна Трышына.
Школа вядома і тым, што яе падчас знаёмства з першым аграгарадком, пабудаваным у нашым раёне, наведаў Прэзідэнт краіны Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка.
Гісторыя і сучаснасць
Асаблівасць школьнага музея ў тым, што ўсё у ім зроблена рукамі настаўнікаў і вучняў.
Канешне, на сценах размешчаны сучасныя стэнды, а ў пакоі стаіць мультыборд для дэманстрацыі відэасюжэтаў па гісторыі краю, але подых мінуўшчыны тут адчуваецца ў кожным экспанаце.
– У 2019 годзе мы распрацавалі праект, прысвечаны нашай малой радзіме, які стаў пераможцам конкурсу дабрачынных праектаў АТ ІК «Атамбудэкспарт», і атрымалі грант на яго рэалізацыю ў памеры 170 тысяч расійскіх рублёў – купілі мультыборд, – расказвае Валянціна Вацлаваўна. – У нас шмат планаў. Па-першае, марым змяніць інтэр’ер, набыць новыя музейныя тумбы і вітрыны. Спадзяюся, у бліжэйшы час рэалізуем усё задуманае.
Апошнія гады школьны музей узначальвала настаўнік гісторыі Наталля Уладзіміраўна Дзяхцяр. На жаль, яна адпрацавала тры гады і звольнілася.
– Калі казаць мовай падлеткаў, гэта быў чалавек у тэме. Пад кіраўніцтвам Наталлі нашы вучаніцы Валерыя Мацко і Эдзіта Урбановіч у 2018 годзе ўдзельнічалі ў першым адкрытым рэгіянальным конкурсе турыстычных праектаў «Я запрашаю вас на малую радзіму», – расказвае Вольга Каткоўскіс. – Маршрут «Гервяты – Рымдзюны – Дубок» заняў другое месца.
Працу на гэтым апантаны настаўнік і яе выхаванкі не спынілі. На наступны год Валерыя Мацко ўдзельнічала ў абласной навукова-практычнай канферэнцыі «Край Гарадзенскі», дзе прадставіла дапрацаваны маршрут – і атрымала Дыплом 1 ступені.
– У нас шмат цікавых задумак, – гаворыць Валянціна Вацлаваўна. – Спадзяёмся, сёлета да нас прыйдуць маладыя спецыялісты, якія загарацца музейнай справай, – і мы зноў будзем расказваць у вобласці і рэспубліцы пра нашу малую радзіму.
Сярод экспанатаў, якія захоўваюцца ў музеі, значную частку займае краязнаўча-этнаграфічная спадчына гервятцаў. Ёсць тут спецыяльная машына для пашыву абутку, калаўрот, прасы рознага памеру. Але асаблівую ўвагу прыцягвае ... самаробная сякера.
– Гэта адзін з самых каштоўных экспанатаў. Да нас сякера трапіла ўсё з таго ж калгаснага этнаграфічнага збора. А адкуль ўзялася ў іх, ужо, на жаль, ніхто не раскажа, – гаворыць Вольга Каткоўскіс.
Незвычайная гісторыя з’яўлення ў школьным музеі самаробных лялек.
– У мінулым годзе нам перадалі калекцыю лялек былой настаўніцы Дайлідскай школы. Пасля яе смерці родзічы знайшлі іх і прапанавалі забраць у музей, – дэманструе калекцыю Вольга. – Гэтыя лялькі сімвалізуюць 15 братэрскіх краін. Для нашых вучняў гэта – ужо гісторыя. І што самае каштоўнае – касцюмы, падстаўкі – усё зроблена ўласнымі рукамі таленавітай настаўніцы.
Музей у чамадане
Старыя падручнікі на польскай, літоўскай, беларускай і рускай мовах – такім чынам у музеі адлюстраваны розныя перыяды дзейнасці школы, чарнільніца і пер’евыя ручкі, невялічкая вучнёўская грыфельная дошка, вельмі падобная да сучаснага планшэта, – экскурсаводы складваюць сведчанні школьнай гісторыі ў чамадан і прапануюць вучням адправіцца ў падарожжа па школьнай гісторыі.
Малодшыя вучні, затаіўшы дыханне, слухаюць расповеды, разглядваюць старыя рэчы і задаюць пытанні – так вывучаць гісторыю роднага краю цікавей і запамінаецца нашмат хутчэй і лягчэй.
– Многія рэчы з музейных экспазіцый мы выкарыстоўваем пры правядзенні інсцэніраваных і тэатралізаваных тэматычных экскурсій. На аснове музейных дакументаў школьнікі пішуць даследчыя работы да навукова-практычных канферэнцый, краязнаўчых конкурсаў і фестываляў, – расказвае дырэктар школы. – Напрыклад, нядаўна настаўнік Ірына Мечыславаўна Кардзіс са сваім сынам вывучалі гісторыю Якентанскай школы. Некалі Ірына Мечыславаўна ў ёй вучылася і таму ўспомніць было што. Работа прайшла на абласны этап краязнаўчай канферэнцыі «Край Гарадзенскі».
Вось так мода на музейныя пакоі перарасла ў вялікую справу, якой сёння займаюцца вучні і настаўнікі, – і гэтым захоўваюць і зберагаюць вялікую гісторыю гервяцкага краю.
ЛІЧБА
224 экспанаты захоўваецца ў фондах школьнага музея, 179 з іх адносяцца да асноўнага фонду.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup.
Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» – это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.