Пра што расказваюць у музеі Альхоўскай школы
12:24 / 25.02.2020
Ад прадзедаў спакон вякоў…
– Першапачаткова ў кабінеце беларускай мовы і літаратуры быў створаны этнаграфічны куток, папаўненнем экспазіцыі якога займалася Ганна Віктараўна Шыманец, – расказвае настаўнік гісторыі Альхоўскай сярэдняй школы Людміла Уладзіміраўна Саўко. – Сярод экспанатаў былі вырабы мясцовых майстрых, прылады працы, фотаздымкі.
Калі матэрыялаў стала больш, быў створаны музейны пакой. Ганна Віктараўна актыўна збірала прадметы быту вяскоўцаў, пачала запісваць успаміны жыхароў вёскі. Ужо тады вызначыліся асноўныя накірункі сённяшняга школьнага краязнаўчага музея «Спадчына» – яго экспазіцыі прысвечаны Альхоўцы, гісторыі школы і мясцовай кардоннай фабрыкі.
– Вялікі ўнёсак у папаўненне калекцыі экспанатаў і развіццё музея ўнесла былы педагог-арганізатар нашай школы Ганна Уладзіміраўна Уласік, – працягвае Людміла Уладзіміраўна Саўко. – У 2011 годзе, калі загадам па школе быў зарэгістраваны краязнаўчы музей «Спадчына», яго кіраўніком стала Раіса Чаславаўна Мароз. Разам з Ганнай Уладзіміраўнай яна займалася афармленнем стэндаў і экспазіцый і да нядаўняга часу была яго кіраўніком.
Адна з экспазіцый музея расказвае пра гісторыю Альхоўкі і кардонную фабрыку, без якой вёскі, магчыма б, сёння і не было.
– Наша вёска ўзнікла ў 19 стагоддзі на беразе ракі Страча. Вакол расло шмат вольхі – менавіта ад гэтай расліны і пайшла назва нашага населенага пункта. Першыя звесткі пра вёску адносяцца да 30-х гадоў мінулага стагоддзя, калі пачалося ўзвядзенне кардоннай фабрыкі польскім панам, – праводзіць экскурсію па музеі настаўнік гісторыі. – Гэтаму спрыяла ўдалае размяшчэнне Альхоўкі: сасновы лес і хуткаплынная рака, па якой добра было сплаўляць бярвенні.
– Будаўніцтва фабрыкі пачалося ў 1934 годзе, – працягвае наш экскурсавод. – Уладальнікам яе стаў пан Барбарыскі, у якога было некалькі такіх прадпрыемстваў на тэрыторыі Літвы. Першую прадукцыю тут атрымалі ўжо праз два гады.
У Альхоўцы займаліся вырабам кардону таўшчынёй ад 1 да 3 міліметраў. Тонкі выкарыстоўваўся для пераплёту кніг, тоўсты – у абутковай прамысловасці. Прадукцыю з альхоўскай фабрыкі дастаўлялі коньмі на чыгуначныя станцыі Гудагай і Лынтупы, а адтуль адпраўлялі ў Польшчу, Бельгію, Нідэрланды, Югаславію.
– У гады Вялікай Айчыннай вайны фабрыка была знішчана, – успамінае гісторыю буйнейшага прадпрыемства былога Савецкага Саюза Людміла Уладзіміраўна. – Пасля вайны яе зноў сталі аднаўляць. Працавалі людзі з мясцовых вёсак – Радзюшы, Баравыя, Недрашля, Супраненты, Міхалішкі. І ў 1947 годзе фабрыка ўжо працавала.
З асаблівай пяшчотай мясцовыя жыхары ўспамінаюць час, калі яе дырэктарам быў Віктар Дзям’янавіч Ожэг – багатыя звесткі пра гэтага чалавека і яго рэчы таксама захоўваюцца ў музейных архівах.
– У гэты час было многае зроблена для Альхоўкі і яе жыхароў: пабудавана школа, садок, Дом культуры, праведзена ацяпленне, каналізацыя і водаправод, – гаворыць настаўніца гісторыі.
Гісторыі школы, якая вядзе свой адлік з 1946 года, прысвечана асобная музейная экспазіцыя.
Цікава, што за гэтыя 74 гады ў школе было ўсяго толькі пяць дырэктараў. Сама ж навучальная ўстанова з пачатковай малакамплектнай дарасла да сярэдняй.
– Будынак першай школы перавезлі ў Альхоўку з Мінараў. Гэта быў звычайны драўляны дамок, сімвалічны зруб якога разам з помнікам – разгорнутай кнігай – быў устаноўлены да аднаго з юбілеяў школы. Першая альхоўская навучальная ўстанова была малакамплектнай, у ёй было ўсяго чатыры класы і працаваў адзін настаўнік, які адначасова быў і дырэктарам. Гэта Іна Антонаўна Скаруцкая, – расказвае Людміла Уладзіміраўна Саўко.
У 1952 годзе школа стала сямігодкай. Праз год яе дырэктарам была прызначана Валянціна Аляксееўна Маркоўская.
– Валянціна Аляксееўна многае зрабіла для таго, каб у Альхоўцы з’явілася сярэдняя школа, – успамінае былы дырэктар Яўген Уладзіміравіч Чабатароў. – На той час я працаваў дырэктарам Завідзіненцкай базавай школы і помню, як яна збірала подпісы дзяцей і іх бацькоў, каб заахвоціць вучыцца ў Альхоўцы. Потым разам з дырэктарам фабрыкі яны ездзілі ў Гродна ў аблвыканкам. Школу адкрыць дазволілі, будавала яе кардонная фабрыка.
– Спачатку школа працавала з прадоўжаным днём – на той час у раёне была толькі адна такая навучальная ўстанова. 80% дзяцей пасля вучэбных заняткаў заставаліся і разам з настаўнікамі паўтаралі пройдзены матэрыял і рабілі хатняе заданне. Школа працавала з васьмі гадзін раніцы да сямі гадзін вечара, – успамінае былы дырэктар.
Дарэчы, Яўген Уладзіміравіч кіраваў Альхоўскай школай 27 гадоў. Толькі ў 2008 годзе яму на змену прыйшоў Ігар Генадзьевіч Уласік. А з 2011 года дырэктарам установы з’яўляецца Сяргей Анатольевіч Гаўрыловіч.
Заслужаныя
Ганаровае месца ў краязнаўчым музеі прысвечана тым, хто працаваў у Альхоўскай школе і вучыў дзяцей добраму, светламу, вечнаму – зразумела, настаўнікам.
Дзвюм з іх – настаўнікам пачатковых класаў Таццяне Цімафееўне Гурскай і Іне Антонаўне Скаруцкай – прысвоена ганаровае званне Заслужаны настаўнік БССР.
– Мне давялося працаваць з імі. Калі я прыехаў у школу, яны ўжо былі заслужанымі. Таццяна Цімафееўна атрымала званне ў 1968 годзе, а Іна Антонаўна – у 1975, – успамінае Яўген Уладзіміравіч. – Цікавыя жанчыны і добрыя настаўніцы. Яны былі сапраўднымі зорачкамі, якія праславілі нашу школу. І доўга яшчэ працавалі на пенсіі, вучылі дзяцей і дзяліліся вопытам з маладымі педагогамі. На жаль, сёння чамусьці такіх ганаровых званняў нікому не прысуджваюць, а шкада!
– Наш калектыў, можна сказаць, склаўся, – дадае сённяшні дырэктар установы Сяргей Анатольевіч Гаўрыловіч. – Большасць настаўнікаў мае па адным запісе ў працоўнай кніжцы.
Цэлы пакой краязнаўчага музея адведзены пад старыя рэчы, якія дзеці і настаўнікі збіралі на працягу многіх гадоў.
Большасць экспанатаў этнаграфічнай экспазіцыі было сабрана ў Альхоўцы, але ёсць тут і прадметы, прывезеныя з Баравых, Радзюшоў, Лукавых.
Стары ложак і дзіцячая калыска, кросны, калаўрот, ступы, збаны – тут ёсць усё, што стаяла ў звычайнай сялянскай хаце і чым карысталіся вяскоўцы ў паўсядзённым жыцці.
– У кожным доме ў тыя часы быў куфар – у нашай мясцовасці яго называлі скрыня, – расказвае Людміла Уладзіміраўна. – Скрыня лічылася прадметам дабрабыту сям’і. А калі яна была напоўнена тканінай, посцілкамі і бялізнай, то сям’я была амаль што заможнай.
Магчыма, з адной з такіх сем’яў і прывезлі ў школьны музей скураны жаночы карсет, які прыцягвае ўвагу – асабліва жанчын.
Сярод экспанатаў выдзяляецца і партрэт, напісаны вугалем у 1940 годзе. На ім – бабуля і дзядуля сённяшняга настаўніка школы Алены Валер’еўны Клімашэўскіс.
– Плённа працуе савет школьнага музея, – гаворыць Людміла Уладзіміраўна. – Маладое пакаленне працягвае справу пачынальнікаў музейнай справы. Сёння мы стараемся сабраць успаміны тых людзей, якія звязаны з Альхоўкай лёсам.
У школьным музеі захоўваюцца ўспаміны працаўнікоў фабрыкі Генадзя Іосіфавіча Бужымскага і Валянціны Іванаўны Дзянісавай, былога дырэктара прадпрыемства Віктара Дзям’янавіча Ожэга, дырэктараў школы Яўгена Уладзіміравіча Чабатарова і Іны Антонаўны Скаруцкай, настаўніка беларускай мовы і літаратуры Аляксандры Уладзіміраўны Бабіч, выхавацеля дзіцячага садка Вольгі Уладзіміраўны Янушэўскай і Яніны Браніславаўны Лазарэвіч, якая ўнесла ўклад у тое, каб у Альхоўцы пабудавалі сярэднюю школу – жанчына была ў складзе дэлегацыі, якая атрымала дазвол на ўзвядзенне ўстановы.
Подписывайтесь на телеграм-канал «Гродно Медиа Group» по короткой ссылке t.me/GrodnoMediaGroup
Телеграм-канал «Гродно Медиа Group» - это ежедневные новости районов Гродненской области и города Гродно.
