Іосіф Гаваноўскі: усё жыццё за рулём
09:47 / 16.07.2018
КРаЗ ЯАЗ-210 на Сахаліне
З вайной жарты дрэнныя
…Шчаслівыя дзіцячыя дні ў памяці нідзянскага хлопца Іосіфа абрываюцца гарачым ваенным летам 1943 года. Ні на дзень ён не забываў момант, калі ў сямігадовым узросце атрымаў фашысцкую кулю.
– Я пасвіў кароў – сваіх і суседскіх, калі на возе, запрэжаным у два кані, на хутар прыехалі немцы, – успамінае мужчына. – Чацвёра іх было. Нас – шасцёра дзяцей і бабуля. Яны прыехалі пажывіцца – нехта данёс, што ў нас ёсць два кабанчыкі. Сталі аднаго з хлява цягнуць. Сабака Сіўка брахаў-надрываўся, хоць і прывязаны быў. Кінуўся я яго адцягваць. Тут жа пачуў: «Вэк, кіндар!» – і куля агнём апаліла мне нагу…
Бабуля «падлатала» рану – дзякуй богу, куля прайшла навылет. Немцаў Іосіф больш не бачыў, але параненая нага ўсё жыццё напамінае мужчыну пра сустрэчу з фашыстамі.
Разам з сябрамі і братамі Юзік хадзіў у варонскую школу, а танк, падбіты савецкімі салдатамі, стаяў за вёскай Кулішкі, міма якой дзеці амаль кожны дзень праходзілі.
– Мы аблазілі яго ўздоўж і ўпоперак, – успамінае Іосіф Станіслававіч. – Не прапусцілі ні сантыметра раскурожанай брані. Цікава было ўсё: што ўнутры, чым прабіта браня, ці можна «паруліць»… Іван Янкойць з Кулішак там пальцы «абарваў». Дарослыя даведаліся пра наш занятак – і «пачаставалі» бізуном.
За трактарам
У 1949 годзе, калі толькі пачыналі стварацца калгасы, Іосіф Гаваноўскі пайшоў працаваць прыцэпшчыкам на трактары. Трактарыстаў тады шанавалі – без іх уся работа ў полі стаяла.
Вялізныя пяцікорпусныя плугі ДТ-54, як успамінае мужчына, перачаплялі ўручную, хадзілі за імі па полі і гэтак жа, уручную, перастаўлялі на развароце…
Калі хлопец скончыў вучылішча ў Камарове, яго прыставілі да брата-трактарыста – яны сталі працаваць у дзве змены. А калі брата забралі ў армію, Іосіф застаўся без зменшчыка. Тады бацька, нягледзячы на ўзрост, рашыў атрымаць «корачкі» трактарыста – і прыйшоў на дапамогу сыну.
З бацькам на трактары
– Неяк за Маркунамі мы працавалі, – успамінае Гаваноўскі, – а жанчыны з калгасам не маглі мяжу падзяліць. Сталі яны ў наш трактар камянямі кідаць. Масальскі, мой прыцэпшчык, уцёк. У трактары тады шкло разбілі…У 1954-м Іосіф трапіў у Акцюбінскую вобласць Казахстана – на цаліну.
У Маладзечне разам з такімі ж «гарачымі сэрцамі» атрымаў спяцоўку, валёнкі – і наперад, у трактар!
– Надта ж хвалёна было туды трапіць. Так распавядалі па радыё, так зазывалі! – расказвае мужчына, і голас дрыжыць ад далёкіх успамінаў. – На справе ж усё не так соладка атрымалася. Усяго там хапала. І ваду з трактара піць даводзілася, пакуль свежую на быках прывязуць… Але чаго хацець: цаліна!
Дзякаваць богу, што з брыгадзірам пашэнціла – харошы быў казах.
Востраў Сахалін
Пакарэнне Гаваноўскім цаліны скончылася з прызывам у армію.
– Вывезлі нас ажно на Сахалін, – працягвае расповед Іосіф Станіслававіч. – Усялякіх тады бралі – і бадзялых, і пасля турмы…
Прывезлі навабранцаў у Камсамольск-на-Амуры. Праз раку перавазілі паромам, цераз сопкі – цягніком. Усе галодныя, елі – хто што знойдзе…
Гаваноўскі, які меў правы трактарыста, трапіў у танкавую часць. На два тыдні.
– Так і не пракаціўся на «Т-34»! – уздыхае мужчына. – Расфарміравалі нашу часць. Мяне накіравалі ў авіяцыю. Служыў майстрам па ўзбраенні – абслугоўваў бамбардзіроўшчыкі «ІЛ-28». Потым перавялі механікам: начныя палёты, безаварыйнасць, догляд за тэхнікай… Зарплату атрымоўваў добрую – 700-800 рублёў. Бастонавы касцюм купіць можна было!
на кране ў час службы ў авіяцыі
Да дэмабілізацыі Іосіф назбіраў грошай, касцюм купіў, ручны гадзіннік… А тут вярбоўшчык з «мірных»: заставайся – патрэбен шафёр. Тысячу рублёў абяцаў.– Дзве далі! – смяецца Іосіф Станіслававіч. – Гэта былі грошы!
Ён застаўся на Сахаліне, уладкаваўся на працу ў леспрамгас. Адразу лесавозы па сопках выцягваў, потым на самазвале стаў лужнёўкі рабіць, затым – на КрАЗе лес вывозіў.
Так за рулём велікагрузаў прайшлі-праехалі тры працоўныя гады…
Сахалін. На пагрузцы
Дамоў!Адпачынак – добрая прычына вярнуцца туды, дзе цябе зачакаліся…
Іосіф Гаваноўскі прыехаў дахаты.
– Бацька стаў будавацца – яму патрэбны былі рабочыя рукі. Але без грошай не надта разгонішся, – тлумачыць сваё рашэнне вярнуцца на далёкі Сахалін Іосіф. – Аддаў усё, што прывёз, сабе толькі білет купіў. Падзарабіў трохі – і вярнуўся дахаты.
Толькі ў раёне для яго работы не знайшлося. Гаваноўскі ўладкаваўся вадзіцелем на цеплавую электрастанцыю «Электранай» у Літве, дзе была арганізаваная аўтакалона ў 300 «галоў». Людзей на станцыі тады працавала шмат – і ўсіх трэба было вазіць…
Затым Іосіф Станіслававіч «пераскочыў» у шафёрскую кабіну машыны на Ігналінскую атамную станцыю. А потым вырашыў вярнуцца дадому – якраз у Астравецкім СМУ аказаўся вольным грузавы «ЗІС-150».
– У яго толькі і было што новая рама, – расказвае мужчына. – Кузаў «залаталі», з запчастак сабралі машыну. Іх тады мала ў Астраўцы было. А работы – хоць адбаўляй. Нават у Маскву з напарнікам ездзілі – два самазвалы новыя прыгналі. І ў Горкі ў камандзіроўку нас адпраўлялі…
Калі начальнік астравецкага лясхіма Палунін запрасіў Гаваноўскага на бартавы «ГАЗ-51», ён згадзіўся. Ды і якое-ніякое, а павышэнне: «шэфа» вазіць – не шкіпінар і смалу.
А потым за шклом яго жыццёвага аўтамабіля ўсё перамяшалася: быткамбінат, райкам, бальніца, райсаюз, рэдакцыя газеты, адкуль мужчына, ужо знаходзячыся на пенсіі, пайшоў у «пажарку». У гэтым вадазвароце заставалася нязменным толькі адно месца – за рулём аўтамабіля…
Сям'я Гаваноўскіх
У бацькі Іосіфа Станіслававіча Гаваноўскага было чатыры сыны – тры з іх сталі шафёрамі. Можа, для кагосьці з іх гэта было неабходнасцю. А вось тое, што Іосіфа Станіслававіча з «абаранкам» звязаў сам лёс, пацвярджаюць не толькі ўсе катэгорыі ў вадзіцельскіх правах, але і поўны двор тэхнікі – ад трактара да матацыкла, якія, як і іх гаспадар, заўсёды «ў поўнай баявой».
